Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
129 
Биринчи масалада қизнинг улуши 4 та эди. Иккинчи 
масалада масаланинг асли 4 улуш эди. Демак, иккинчи 
маййитнинг улуши билан иккинчи масаланинг асли орасида 
тамосул бор. Шу сабабли мерос тақсимоти тугал бўлди. 
(2) Агар иккинчи маййитнинг улуши ва иккинчи 
масаланинг асли орасида тадохул ёки тавофуқ бўлса, иккинчи 
масаланинг асли ва иккинчи маййитнинг улуши орасида 
чиқарилган тавофуқ сонни биринчи масаланинг аслига 
кўпайтирилади. 
Мисол: бир киши вафот этиб, ўзидан хотинини, қизини 
ва ота бир укасини қолдирди. Мерос тақсимотидан аввал 
унинг қизи вафот этиб, ўзидан эрини, қизини, онасини ва 
амакисини қолдирди. 
Биринчи масаланинг асли 8 та улуш: хотинга 1 та улуш, 
қизга 4 та улуш, ота бир укага қолган 3 та улуш.
Иккинчи масаланинг асли 12 улуш: эрга 3 та улуш, қизга 
6 та улуш, онага 2 та улуш, амакига қолган 1 та улуш. 
Бу ҳолатда иккинчи маййитнинг улуши 4 билан иккинчи 
масаланинг асли 12 нинг орасида 3 да тавофуқ бор. 4 сони 12 
ни 3 га бўлади. Демак иккинчи масаланинг асли ва иккинчи 
маййитнинг улуши орасида чиқарилган тавофуқ сон 3 ни 
биринчи масаланинг асли 8 га кўпайтирамиз: 3х8=24. Демак, 
24 сони иккала масала учун жамловчидир. Бунда 24 та улуш 
ичидан биринчи масаладагилар қуйидаги улушларни 
оладилар: хотинга 3 та улуш, қизга 12 та улуш, ота бир укага 
қолган 9 та улуш. Иккинчи масаладагилар вафот этган 
қизнинг 12 улушини қуйидагича оладилар: эрга 3 та улуш, 
қизга 6 та улуш, онага 2 та улуш, амакига қолган 1 та улуш. 

---

www.madrasa.uz
 
130 
(3) Агар иккинчи маййитнинг улуши ва иккинчи 
масаланинг аслида табоюн бўлса, иккинчи масала аслининг 
ҳаммасини 
биринчи 
масала 
аслининг 
ҳаммасига 
кўпайтирилади. Ҳосил бўлган натижа иккала масаланинг 
тасҳиҳи, жамловчиси бўлади. Буни ҳам жамловчи деб 
номланади. Сўнгра аввалги масаланинг аслидан улуши 
борларнинг ҳар бирининг улушлари бирма-бир иккинчи 
масаланинг аслига кўпайтириб чиқилади. Сўнгра иккинчи 
масалада улуши борларнинг улушлари иккинчи маййитнинг 
улушига кўпайтириб чиқилади. Шунда биринчи масаладаги 
ва иккинчи масаладаги ҳар бир меросхўр ўз улушларини 
оладилар. 
Мисол: бир киши вафот этиб, ўзидан хотини, қизи ва 
укасини қолдирди. Сўнгра қиз вафот топиб, ортидан эри, 
онаси ва икки қизини қолдирди. 
Биринчи масаланинг асли 8 та улуш бўлади: хотинга 1 та 
улуш, қизга 4 та улуш ва укага қолган 3 та улуш. 
Иккинчи масаланинг асли 12 дан 13 га авл бўлади: эрга 3 
та улуш, онага 2 та улуш, икки қизга 8 та улуш. 
Бу ҳолатда иккинчи маййитнинг улуши 4 ва иккинчи 
масаланинг асли 13 да табоюн бор. Табоюн ҳолатида иккала 
масаланинг аслларини бир-бирига кўпайтирамиз. Ҳосил 
бўлган сон иккала масала учун жамловчи бўлади. Биринчи 
масаланинг асли 8 сонини иккинчи масаланинг асли 13 га 
кўпайтирамиз. 104 сони ҳосил бўлади. Мана шу сон иккала 
масаланинг жамловчиси.
Биринчи масалада хотин иккинчи масалада она бўлган 
аёлнинг биринчи масаладаги 1 та улушини иккинчи 

---