Исломда мерос ва унинг тақсимоти

ИККИ АДАД ОРАСИДАГИ ТАМОСУЛ, ТАДОХУЛ, 
ТАВОФУҚ ВА ТАБОЮН ҲОЛАТЛАРИ 
Ҳақдорлар орасида меросни касрсиз тақсим қилиш учун 
ушбу ҳолатларни билиш керак бўлади. 
Икки адад орасидаги тамосул бу – бир ададни 
бошқасига тенг бўлишидир. Масалан 4 сони билан бошқа 4 
сони орасида тамосул (тенглик) бор.
Икки адад орасидаги тадохул бу – ўзаро тенг бўлмаган 
икки ададнинг каттасидан кичигини икки ёки ундан кўп 
маротаба айириб ташланганда катта сондан ҳеч нарса 

---

www.madrasa.uz
 
100 
қолмаслигидир. Масалан 6 сони билан 3 сони орасида 
тадохул бор. Зеро, 6 дан 3 ни икки маротаба айириб 
ташланганда 6 сонидан ҳеч нарса қолмайди. Аммо, масалан 
14 сони билан 3 сони орасида тадохул йўқ. Зеро, 14 сонидан 3 
сонини тўрт маротаба айириб ташланса, 2 сони қолади. 14 
сонидан 3 сонини беш маротаба айириб бўлмайди. 
Икки адад орасидаги тавофуқ бу – ўзаро тенг бўлмаган 
икки ададда тадохул бўлмаслиги ва иккала ададдан 1 сонидан 
бошқа сон айириб борилганда икковидан ҳеч нарса 
қолмаслигидир. Масалан 8 сони билан 20 сони орасида 
тавофуқ бор. Зеро, 20 дан 8 ни айириб борсак 8 сони 20 ни 
йўқ қила олмайди. Аммо, иккивини йўқ қилувчи 1 дан бошқа 
сон бор. Ўша сон 4 сонидир. 4 сони 20 дан беш маротаба 
айирилганда ҳеч нарса қолмайди. 8 дан эса икки маротаба 
айирилганда ҳеч нарса қолмайди. Демак 20 сони билан саккиз 
сони орасида 4 сонида тавофуқ бор.
Икки адад орасидаги тавофуқ сонни чиқаришдаги 
эътиборга олинадиган сон бу – энг катта тавофуқ сондир. 
Зеро, ораларида тавофуқ бўлган ҳар қандай икки адад орасида 
2 сонида тавофуқ бўлади. Шу сабабдан юқоридаги 
мисолимизда 20 билан саккиз орасида 4 сонини тавофуқ сон 
деб олдик. Ваҳоланки иккови орасида 2 сонида ҳам тавовуқ 
бор.
Икки адад орасидаги табоюн бу – ўзаро тенг бўлмаган 
икки ададда тадохул бўлмаслиги ва икковидан 1 сонидан 
бошқа сон айириб борилганда икковини тугата олмаслиги. 
Масалан 10 сони ва 9 сони орасида табоюн бор. Зеро, 
икковидан 1 сонидан бошқа сон айириб борилганда ўша сон 

---