Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
96 
2/3, онага олтидан бир 1/6. Ушбу ҳолатда масаланинг асли 24 
бўлади.
(“Шарҳи фароизи Сирожия” Журжоний). 
АВЛ ҲАҚИДА 
Авлнинг 
(
ٌ لْوَع
)
луғатдаги маъноси турличадир: 
1. Жабр-зулмга мойил бўлиш маъноси. 
2. Ғолиблик, устун келиш маънолари. 
3. Кўтармоқ маъноси.
Ушбу охирги маъно авлнинг истилоҳдаги таърифига 
мосроқ келади. Зеро, авлда масаланинг асли бир сондан 
бошқа сонга кўтарилади. 
Мерос 
илми 
уламолари 
авлни 
қуйидагича 
таърифлаганлар: “Масаланинг асли барча фарз улушларни 
тўлиқ бериш учун етмаганда масаланинг аслига барча фарз 
улушларни шаръиятда кўрсатилгандек тақсимлаш учун 
қўшимча қилиш – авлдир”.
Мисол: меросга икки ҳақдор бор. Улардан бирининг 
улуши ярим 1/2. Бошқасиники учдан икки 2/3. Аслида 
масаланинг асли 6 сони бўлиши керак. Аммо улуш эгаларига 
6 та улушни улушларига мувофиқ бўлиб бериш мумкин 
бўлмай қолди. Шу каби ҳолатларда мерос илмида “авл 
қилиш” деб номланувчи амалиёт бажарилади. Яъни 
масаланинг асли улушларни қолдиқсиз бўлиши учун 6 

---

www.madrasa.uz
 
97 
сонидан 7 сонига авл қилинади (оширилади). Шунда аслида 6 
улушдан ярим 1/2 (3 та улуш) олиши керак бўлган меросхўр 7 
улушдан ҳам 3 та улуш олади. Аслида 6 улушдан учдан икки 
2/3 (4 та улуш) олиши керак бўлган меросхўр 7 улушдан ҳам 
4 та улуш олади. Мана шу масала “авл” деб номланади.
Авл фақатгина фарз улушларда, фарз эгаларига 
нисбатан бўлади. 
АВЛ БЎЛАДИГАН ВА АВЛ БЎЛМАЙДИГАН 
МАСАЛАНИНГ АСЛЛАРИ 
 
Маълумки фарз улушлар қуйидагилар:
1. Ярим 1/2. 
2. Тўртдан бир 1/4. 
3. Саккиздан бир 1/8. 
4. Учдан икки 2/3. 
5. Учдан бир 1/3. 
6. Олтидан бир 1/6. 
Ушбу фарз улушларга биноан масаланинг асллари 
қолдиқ қолмайдиган кўринишда 2, 3, 4, 6, 8, 12 ва 24 сонлари 
бўлади.
Булардан 2, 3, 4, 8 сонлари ҳеч қачон авлга учрамайди. 
Зеро, улардаги фарз улушлар масаланинг аслидан ошиқча 

---