Ishtixon tumani misolida 2 mundarija

4.2. Sotish baholari va uni oshirish imkoniyatlari 

 

Tashqi  savdo  aylanmasining  ijobiy  saldosi  4  milliard  500  million  dollardan 

oshdi.  Tashqi  savdo  aylanmasi  tarkibidagi  bunday  ijobiy  o’zgarishlar  mustaqillik 

yillarida mazkur sohaga qaratilgan e’tibor, xususan eksportga yo’naltirilgan ishlab 

chiqarishni  har  tomonlama  rag’batlantirish  hamda  import  o’rnini  bosadigan 

mahsulotlarni  ishlab  chiqarishni  qo’llab-quvvatlashga  yo’naltirilgan  iqtisodiy 

siyosat  natijalari  hisoblanadi.  “O’zbekiston  mustaqillikkacha  bo’lgan  davrdagi 

chetga  xomashyo  chiqaradigan va  tayyor  mahsulotlar,  asosan iste’mol  tovarlarini 

olib  kiradigan  mamlakatdan  bugungi  kunda  tobora  qo’shilgan  qiymati  yuqori 

bo’lgan tayyor mahsulotlarni eksport qiladigan va ko’proq ishlab chiqarishni texnik 

hamda texnologik modernizasiya qilish uchun mo’ljallangan yuqori texnologiyalar 

asosidagi uskunalarni import qiladigan mamlakatga aylanib bormoqda. Eksportning 

tovar tarkibini diversifikasiya qilish natijasida mamlakatimiz paxta yakkahokimligi 

oqibati bo’lgan paxta tolasi eksportiga qaramlikdan xalos bo’ldi. Uning eksportdagi 

ulushi  kamayib,  1990  yildagi  59,7  foizdan  2010  yilda  11,3  foizga  tushdi”6.2011 

yilda eksport tarkibida tayyor mahsulotlar ulushi 60 foizni tashkil etdi, holbuki, 2000 

yilda bu ko’rsatkich qariyb 46 foizni tashkil etgan edi. 

Mamlakat  eksportini  rivojlantirishda  yana  bir  muhim  omil  bu  davlat  soliq 

siyosatidir.  Eksportyor  korxonalarga  berilgan  soliq  imtiyozlari  ular  faoliyatini 

yanada rivojlanishiga, tashqi bozorlarda raqobatbardoshliligiga turtki bo’ladi. 

Jumladan,  meva-sabzavot  tarmog’ida  ro’yxatdan  o’tgandan  boshlab,  qayta 

tashkil  etilayotgan  shirkatlar  asosida  yaratilayotgan  bog’dorchilik  va  uzumchilik 

fermer  xo’jaliklari  5 yil  muddatga  yer  solig’idan  ozod  qilingan,  yangidan  tashkil 

etilayotgan  agrosanoat  firmalari  daromad  (foyda)  solig’idan,  yer  solig’idan,  mulk 

solig’idan, qo’shimcha qiymat solig’idan (importga QQSdan tashqari), yagona soliq 

to’lovidan 3 yil muddatga ozod qilingan. 

Keyingi o’n yil mobaynida yuridik shaxslardan olinadigan foyda soliq stavkasi 

3,4 barobar, mikrofirma va kichik korxonalar uchun yagona soliq to’lovi stavkasi 

2,1  barobar,  yuridik  shaxslarning  mol-mulkiga  solinadigan  soliq  stavkasi  1,1 

barobar, yagona ijtimoiy to’lov stavkasi 

---

23 

Mamlakat  mahsulotlarini  eksportga  olib  chiqishda  rivojlangan  transport 

infratuzilmasining  ahamiyati  beqiyosdir.  Mahsulotlarni  haridorlar  tezda  va  sifatli 

yetkazib berish uchun zamonaviy avtomobil yo’llari, yuksak darajada tashkil etilgan 

temir yo’l transportining ahamiyati kattadir. Ayniqsa, meva-sabzavot mahsulotlarini 

eksport qilishda ularni haridorlarga tezda va sifatli yetkazib berishni ta’minlash juda 

muhim hisoblanadi. Chunki, bu mahsulotlar daladan yig’ib olingandan so’ng, tezda 

aynib qolishi mumkin. 

Ishtixon  tumani  fermer  xo’jaliklarida  amaliyot  davrida  olingin  ma’lumotlar 

asosida uzum ishlab chiqarishdan olingan foydaning omilli tahlili o’tkazdik (4.2.1-

jadval).