Ishtixon tumani misolida 2 mundarija

3.3. Uzumni qayta ishlashni tashkil etish  

 

O’zbekistonda  uzumchilikni  rivojlantirishda  ilmiy  tadqiqot  muassasalarining 

xizmatlari  katta  bo’ldi.  O’zbekistonda  tokning  birinchi  kolleksiyasi  Turkiston 

qishloq xo’jalik tajriba stansiyasida A.A.Dilevskiy tomonidan 1900-1902 yillarda 

tashkil qilingan edi. Bu yerda uzumning bir qancha aborigen navlarining 200 dan 

ortigi o’rganilib, keyinchalik seleksiya ishlari uchun dastlabki material bo’lib xizmat 

qildi.  Keyinchalik,  akademik  R.R.Shreder  nomidagi  O’zbekiston  Bog’dorchilik, 

Uzumchilik  va  Vinochilik  Ilmiy  ishlab  chiqarish  Birlashmasining  va  uning 

viloyatlardagi  bo’limlarining  ham  xizmatlari  katta  bo’ldi.  Bu  yerda  tok  ekini 

o’stirishni  ilg’or  agrotexnologik  tadbirlari  ishlab  chiqilmoqda,  iqlim  va  tuproq 

sharoitimiz  uchun  mos  bo’lgan  uzum  navlari  o’rganilib,  tavsiya  etilmoqda, 

xo’jaliklarga  har  tomonlama  yo’l-yo’riqlar  ko’rsatilmoqda.  Ayniqsa,  uzumchilik 

xo’jaliklarini  malakali  mutaxasislar  bilan  ta’minlashda  Toshkent  Davlat  Agrar 

Universiteti va Samarqand qishloq xo’jalik institutlarining xizmatlari katta. Har yili 

bu  o’quv  yurtlarini  necha  o’nlab  meva-uzumchilik  mutaxassislari  bitirib,  ishlab 

chiqarishga  jo’natilmoqda.  Jahon  uzumchiligiga  e’tibor  beradigan  bo’lsak,  dunyo 

bo’yicha barcha tokzorlar maydoni 7,5 mln gektarni tashkil etadi. Bu maydonlarni 

asoiy  qismi,  ya’ni  85%  Yevropa-Osiyo  qit’alarida  joylashgan.  Uzumchilik  eng 

rivojlangan davlatlar: Ispaniya - 1,2 mln. gektar; Italiya - 875 ming gektar; Fransiya 

- 870 ming gektar; AQSh - 357 ming gektar; Turkiya – 560 ming gektar; Portugaliya 

- 252 ming gektar; Argentina-353 ming gektar; Ruminiya - 250 ming gektarni tashkil 

qiladi.  Agarda  jahon  bo’yicha  yetishtiriladigan  uzum  mahsulotini  100%  desak, 

uning 83 %- vino va sharbat (sok) tayorlashga, 12 % ho’l holda iste’mol qilishga va 

5% quritishga sarflanadi. Lekin bu ko’rsatkich har xil geografik hududlarda har xil, 

masalan,  Yevropa  davlatlarida,  Ispaniya,  Fransiya,  Italiyada  barcha  yetishtirilgan 

uzumning 90-95% vino va sharbat tayyorlashga ketadi, Old Osiyo davlatlarida esa 

– Eron, Afg’oniston, Arabistonda – 80% i mayiz tayorlashga, ya’ni quritishga ketadi. 

---

19 

O’zbekistonda  barpo  qilinayotgan  yangi  uzumzorlarda  60%  maydonga 

mayizbop  navlarni,  25%  maydonga  xo’raki  uzum  navlarini  va  15%  esa  vinobop 

uzum  navlarini  ekish  tavsiya  etiladi.  O’zbekistonda  88,6  ming  ga  atrofida 

uzumzorlar mavjud (3.3.1-jadval).