Қишлоқ хўжалик фитопатологияси фанининг мақсади ва вазифалари

Бактерияларнинг умумий тавсифи. Бактериялар бир ҳужайрали хлорофилсиз организмлардир. Бактериялар жуда юпқа қобиқ билан ўралган протоплазмадан иборатдир. Уларнинг ўлчами 0,06-0,3 дан 3,5 микронгача бўлиши мумкин. Бактериялар кўпинча шарсимон, таёқчасимон шаклга эга бўлади. Деярли ҳамма бактериялар хивчинларга эга бўлиб, бу хивчинлар ҳужайранинг бир ёки икки учига, айрим ҳолларда эса бутун ҳужайра бўйлаб жойлашгандир. Хивчинлар ёрдамида бактериялар ҳаракатланади. Хивчинга эга бўлмаган бактериялар ҳаракатланмайди. Фитопатоген бактерияларда бир қатор ферментлар: протеаза, амилаза, протопектиназа ва бошқалар бор. Мавжуд ферментларнинг юқори даражали фаоллиги туфайли бактериялар ўсимлик ичига кириб, ҳужайра деворларини емиради, ҳужайрани нобуд бўлиши туфайли патологик жараён кузатилади, бу эса касалликни турли хил кўринишларида намоён бўлади.
Бактериялар ўсимлик ичига турли ёриқлар, қирилган жойлар ва бошқа механик шикастланган қисмидан ҳамда табиий тирқишлар устида, чечевичка орқали киради.
Ўсимликларда бактериялар келтириб чиқарадиган касалликларни паренхимали ва паренхимали­– ўтқазувчи тўқима касалликларига бўлиш мумкин.
Паренхимали касалликлар туфайли паренхима тўқималари зарарланади. Бунда касаллик доғланиш, чириш ва шишларни ҳосил бўлиши билан намоён бўлади.
Доғланиш. Касалликни бу тури зарарланган ўсимлик аъзоларида ноаниқ шаклли ёки бурчакли доғларни ҳосил бўлиши билан тавсифланади. Бактериялар учун хос бўлган доғлар замбуруғларникидан фарқ қилиб, уларнинг сиртида ғубор ёки қора нуқталар кузатилмайди. Бундан ташқари доғларни ҳосил бўлиш даврида улар ёғсимон кўринишда бўлади. Мисол тариқасида ғўза гоммозини, бодринг бактериозини ва тамакини бактерияли рябуха касалликларини олишимиз мумкин.
Чириш. Ўсимликларнинг озуқа моддаларига бой бўлган аъзолари– пиёзбоши, туганак, илдизмева, ва бошқа қисмларида бактериялар чиришни юзага келтиради. Бунда аввал ҳужайра оралиғидаги модда, кейинчалик ҳужайра пўсти емирилади. Зарарланган ўсимлик аъзоси олдин юмшайди, сўнгра ёқимсиз ҳид чиқариб ҳўл чириш юзага келади. Бунга мисол қилиб картошканинг ҳўл чириш касаллигини олиш мумкин.