Irrigatsiya va melioratsiya

9.3.3-rasm. Zovurning joylashuv sxemasi
. 
 
9.4 Gidrotexnik zovurlarning asosiy vazifasi va yopiq zovurlar
Ortiqcha namiqqan maydondan, sun’iy zovur tarmoqlari yordamida ortiqcha suv 
va tuzni uzoqlashtirib tuproqning faol qatlamini sog’lomlashtirishdan iborat. 
Har qanday zovur sizot suvlarini qishloq xo’jaligi ekinlarining normal 
rivojlanishi uchun o’simlik ildiz qatlamida havo almashinuvini ta’minlovchi va 
maqbul namlikni hosil qiluvchi sizot suvlarining joylashgan chuqurligi quritish 
me’yorini yoki zaxi qochiriladigan maydonlarda qishloq xo’jaligi ishlarini olib 

---

199 
borishni ta’minlaydigan sizot suvlarining joylashgan chuqurligini ta’minlashi kerak. 
Bu qiymat qishloq xo’jaligi o’simliklarining rivojlanish fazasi (davri) ga qarab 
o’zgarib turadi. Haydov oldi, ekish, o’sish davri va h.k. quritish me’yori 
tushunchalari mavjuddir.
Ortiqcha namiqqan mintaqada tuproqning mexanik tarkibi va o’simlik turiga 
qarab quritish me’yori qiymati 0, 4–0, 5 m dan 0, 7–1, 0 m gacha, qurg’oqchil 
mintaqada esa sho’rlangan yerlarda 1, 8–2, 8 m bo’ladi. Bu qiymatda o’simliklar 
sizot suvlaridan foydalanishi mumkin (9.3.4-rasm). 
9.3.4-rasm. Yotiq zovur chuqurligini aniqlash sxemasi 
«UzGIP» MCHJning tavsiyasibo’yicha quritish me’yorining qiymatlari 
9.3.2-jadval.
№ 
Tuproqlarning mexanik tarkibi 
nd
h
, m 
1.
Qalin (<1) qumli (usti 0, 2-0, 5 m qumoq, osti qum shag’alli) 
1, 8-2, 0 
2.
Qalin qumoq (usti 0, 5-1, 0 m qumoq, osti qum shag’alli) 
2, 0-2, 4 
3.
Engil va o’rta changsimon qumoq tuproq, ostki qatlamlarga 
qarab yengillashib boruvchi qumoq tuproqlar 
2, 6-2, 8 
4.
O’rta (zich) va og’ir qumoq tuproqlar, ostki qatlamlarga qarab 
og’irlashib boruvchi qumoq tuproqlar 
2, 2-2, 4 
5.
Gil 
1, 8-2, 0