Irrigatsiya va melioratsiya

 
Parabola shaklidagi kanallar amaliyotda quyidagi xolatlarda 
qo’llaniladi: 
1.
Qiyin topografik va geologik sharoitlarda;
2.
Kanal trassasi to’liq to’kma holatda o’tganda;
3.
Tog’li va ko’p suv singdiradigan va cho’kadigan tuproqlarda; 
4.
YOnbag’ir va siljuvchi tuproqlarda. 
Novlarning turlari: 
 
a-trapetsiya qirqimli beton; b- to’g’ri burchakli temir-beton (qiyalikdagi); 
v- parabola qirqimli temir-beton, yer yuziga o’rnatilgan; g- parabola qirqimli 
temir-beton, ustunga o’rnatilgan; d-
yarim aylana qirqimli, taxta asosga 
o’rnatilgan; ye
-
to’g’ri burchakli temir-beton, yog’och ramaga o’rnatilgan.
 
 
 
 
 

---

133 
 
Novlarning markalari va ularning asosiy o’lchamlari. 
 
 
Nov markasi 
Asosiy o’lchamlari 
L 
H 
H
1
 
H
2
 
H
3
 
b 
b
k
 
b
r
 
b
rk
 
ᵟ
 
S 
LR 4 
5980 
400 
450 
465 
540 
800 
908 
940 
1058 
50 
400 
LRG 4 
LR 6 
600 
650 
665 
755 
980 
1084 
1114 1228 
50 
LRG 6 
LR 8 
800 
860 
875 
965 
1132 1240 
1270 396 
60 
LRG 8 
LR 10 
1000 1075 1090 1210 1674 1804 
1834 1994 
75 
700 
LRG 10 
 
Novlar loyihalashda quyida ko’rsatkichlar hisobga olinishi talab qilinadi: 
1.
Suv sarfi - 0,05-5,0 m3/s; 
2.
Nishablik qiymati - 0,0005–0,003; 
3.
Suv tezligi 6 m/s gacha. 
Nov kanallari tuproqqa qazilgan xandaqqa beton asos ustiga bevosita yoki 
turli balandliklardagi temir-beton ustunlar yoki qoziq oyoqlarga o’rnatiladi. 

---

134 
Ularning turi novlarning yer yuzasiga nisbatan past -baland joylashishi hamda 
gruntning holatiga qarab tanlanadi. 
Novning o’zi 5980 sm uzunlikda bir uchi kengaytirilgan shaklda 40, 60, 80, 
100, 120 sm ichki chuqurlikda tayyorlanadi va oyoqlarga tayangan yoki yerga 
o’rnatilgan holda quriladi. 
Novlarda qo’shimcha bosim - energiya hosil bo’lishi hamda FIK 
qiymatining 0,95 - 0,96 gacha yetishi ularning juda tez va keng qo’llanishining 
asosiy sabablaridan biridir. 
 5.9..Sug’orish kanallaridagi gidrotexnik inshootlar va ularning 
vazifalari. 
Sug’orish kanallaridagi gidrotexnik inshootlarning vazifasiga qarab ularni 
quyidagi guruhlarga farqlash mumkin: suv chiqaruvchi, suv sarfini boshqaruvchi; 
suv to’suvchi, suv sathini boshqaruvchi; tutash inshootlar: suv o’tkazuvchi, to’siq 
va g’ovlardan suvni o’tkazib beruvchi; loyqani ushlab qoluvchi (tindirgichlar); suv 
o’lchovchi. 
Suv chiqaruvchi inshootlar sxemasi: a-ochiq; b-ochiq, sharsharali; v-
ochiq, tezoqar; g-quvurli; d-quvurli, sharsharali 

---

135 
Tutash inshootlar sxemasi: a-silliq; b-g’adir-budirligi oshirilgan; v-bir 
pog’onali; g-ko’p pog’onali; d-konsolli; ye-panjarali; j-qiya quvurli; z-shaxtali