Iqtisodiyot va servis’’ kafedrasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA TA’LIM VAZIRLIGI


FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI

“IQTISODIYOT VA SERVIS’’ KAFEDRASI

“ MAKROIQTISODIY TAHLIL VA PROGNOZLASH ’’ FANIDAN

KURS ISHI

TARMOQLARARO DINAMIK BALANS MODELI

Bajardi: ___________ ____________.


Tekshirdi: ____________Xazratqulov S.
Farg’ona 2022


MUNDARIJA
Kirish
I.BOB. TARMOQLARARO BALANS BALANS MODELLARINING BIR TURI SIFATIDA
1.1. Iqtisodiy-matematik modellar: mohiyati va turlari
1.2. Kirish-chiqish usulining paydo bo'lishi va rivojlanishi
1.3. Leontievning ilmiy faoliyati
II-BOB. TARMOQLARARO BALANS MODELINING MAZMUNI
2.1. IEPning statik modeli: kvadrantlar, asosiy identifikatsiyalar, balansda hisobga olingan nisbatlar turlari
2.2 Texnologik matritsa IEP asosi sifatida
2.3 «Kirish-chiqish» tipidagi iqtisodiyotning dinamik modellari
III. BOB. KIRISH-CHIQISH BALANSINI HISOBLASH MISOLI
3.1. Mahsulotlarni ishlab chiqarish va taqsimlashning tarmoqlararo balansini yaratish
3.2. Mehnat xarajatlarining tarmoqlararo balansini yaratish
3.3. Tarmoqlararo muvozanat asosida ijtimoiy ishlab chiqarish strukturasini prognozlash metodikasi

Kirish

20-asrda jahon xoʻjaligini tartibga solishning turli nazariyalari va usullari yaratildi va rivojlandi. Bunday tadqiqotlarga talab, ayniqsa, Buyuk Depressiya (1929-1933) va Ikkinchi Jahon urushidan keyin ortdi. Rejalashtirish (joriy, operatsion, strategik) va prognozlash zarurati ortdi. Bu, birinchi navbatda, zamonaviy iqtisodiyotning to‘g‘ridan-to‘g‘ri va teskari gorizontal va vertikal bo‘g‘inlarga qurilgan ochiq tizim ekanligi va bu bo‘g‘inlar ham makro, ham mikro darajada samarali boshqarilsagina muvaffaqiyatli rivojlanishi mumkinligi bilan izohlanadi. Shu bilan birga, barcha mamlakatlar uchun oqilona va yuqori samarali tarmoqlararo iqtisodiyotni yaratish muammosi nihoyatda dolzarbdir.
Muhim prognozlash vositasi V.Leontiev tomonidan ishlab chiqilgan tarmoqlararo muvozanat balansi bo'lib, u ham milliy, ham alohida mintaqalar iqtisodiyotini tahlil qilish va shu asosda adekvat chora-tadbirlarni ishlab chiqish imkonini beradi.
Darhaqiqat, bozorda haqiqiy muvozanat faqat ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilarning kutishlari mos kelgan taqdirdagina mumkin, chunki amalda muvozanat kamdan-kam hollarda erishiladi, chunki iqtisodiy inqirozlar, resurslardan to'liq yoki samarasiz foydalanish real hayotda muqarrar. Va shunga qaramay, muvozanat usuliga ehtiyoj aniq ekanligini ta'kidlash mumkin.
Shunday qilib, ishning maqsadi universalligi kamdan-kam uchraydigan hodisa bo'lgan Leontyev tannarx-xarajat modelini o'rganish, uning makroiqtisodiy muvozanat va iqtisodiy o'sishning matematik talqinini o'rganish bo'ladi (axir, muvozanat har doim miqyosda birinchi o'ringa chiqadi). butun iqtisodiyot). Buning uchun kirish-chiqish balansining o'ziga xos xususiyatlarini balans usuli sifatida ko'rib chiqish, shuningdek, uning tarixiy rivojlanishini kuzatish kerak, bu oxir-oqibat Leontiev kiritish-chiqish modelida ifodalangan. Keyingi vazifalar kirish-chiqish jadvallarini tahlil qilish, ularni statik va dinamik ko'rinishda taqdim etish, shuningdek, amaliy qo'llash imkoniyatlaridir. Buning uchun boblardan biri kirish-chiqarish modeliga asoslangan masalalarni yechishning hisoblash jihatlariga bag'ishlangan.
Tarmoqlararo balans (TAB)- iqtisodiyotdagi asosiy model bo‘lib, unda xalq xo‘jaligidagi turli natural va qiymat aloqadorligi ko‘rsatiladi. U sanoat, kapital qo‘yilmalar, mexnat resurslari va tarmoqlar bo‘yicha mahsulot xajmining o‘zaro boglanganligini xisobga olgan xolda reja davri qator yillari uchun xalq xo‘jaligi mahsulotlarining ishlab chiqarilish va taqsimlanish ko‘rsatkichlarini aniqlash imkonini beradi. Yaqin-yaqingacha TAB ikki ko‘rinishda - qiymat va nato‘ral shaklda shakllantirilardi. Mamlakat bo‘yicha qiymat ko‘rinishidagi TAB nomenklaturasi 120 ta tarmoq nomenklaturasini o‘z ichiga oladi va u barcha moddiy ishlab chiqarish soxasini qamrab oladi. Natural ko‘rinishdagi TAB shu bilan birga mahsulotlarni 80 % ni tashkil etuvchi asosiy mahsulotlarni qamrab oladi. Ushbu balansda 600 ga yaqin zaruriy mahsulot turlari aks ettiriladi. Natural - qiymat balansi modeli xalq xo‘jaligining kompleks tavsifini aks ettiradi. Moddiy qiymat TAB modeli balanslashtirilgan reja uchun boshlangich ma’lumotlar: MD xajmi, tarkibi ko‘rsatkichlari, eksport, import va kapital ta’mirlash xajmi ma’lumotlaridir. TAB modeli bo‘yicha ikki tipdagi xisob - kitoblar amalga oshiriladi: Bunda berilgan yakuniy iste’mol darajasi bo‘yicha mahsulotlarni ishlab chiqarish va taqsimlanishining balanslashtirilgan rejasi xisoblab topiladi. Aralash xisob – kitoblarni o‘z ichiga oladi. Bunda ba’zi tarmoqlarda ishlab chiqarish xajmi to‘grisidaga ma’lumotlar va boshqa tarmoqlarga yaquniy iste’molga berilgan mahsulotlar bo‘yicha ishlab chiqarish va taqsimlash balansi tuziladi.