Iqtisodiyot va servis’’ kafedrasi

3.3-jadval Kirish-chiqish balansi sxemasi (xaridor bahosida)

	Sanoat	Qurilish	Boshqa sohalar	Oraliq iste'mol uchun ishlatiladigan jami resurslar	yakuniy iste'mol	Yalpi kapital shakllanishi	Eksport	Xaridor narxlarida foydalaniladigan jami resurslar	Tuzatish maqolalari (-)	Asosiy narxlarda foydalaniladigan jami ichki resurslar
Sanoat	830.6	154,0	555.4	1540.0	756	192	506	2994	1368	1626
Qurilish	6.5	1.4	31.9	39.8	sakkiz	345	bitta	393,8	46	347,8
Boshqa sohalar	125.2	12.9	398.1	536.2	938	24	44	1542.2	-915	2457.2
Oraliq iste'mol - jami	962.3	168.3	985.4	2116.0	1702	561	551	4930	499	4431
Yalpi qo'shilgan qiymat (asosiy narxlarda)	663.2	180.2	1472.2	2315.6
Tovar va xizmatlar ishlab chiqarish (asosiy narxlarda)	1625.5	348.5	2457.6	4431.6

Xulosa

Zamonaviy iqtisodiyot to'g'ridan-to'g'ri va teskari gorizontal va vertikal bog'lanishlarga asoslangan ochiq tizim bo'lib, u mavjud bo'lgandagina muvaffaqiyatli rivojlanishi mumkin. samarali boshqaruv bu aloqalar ham makro, ham mikro darajada, shuning uchun rejalashtirish (joriy, operatsion, strategik) va prognozlash zarurati tug'iladi.
Milliy iqtisodiyotni modellashtirishning eng muhim nazariy tamoyillaridan biri moddiy va xarajatlar munosabatlarini birgalikda tahlil qilishdir.
Ishlab chiqarishning har bir tarmog‘i boshqa tarmoqlar bilan chambarchas bog‘liq: bir tomondan, ulardan xom ashyo, materiallar, yoqilg‘i, asbob-uskunalar va hokazolarni olsa, ikkinchi tomondan, ularni o‘z mahsulotlari bilan ta’minlaydi. Iste’mol tovarlari ishlab chiqaruvchi tarmoqlar aholi ehtiyojini o’z mahsulotlari bilan ta’minlaydi. Bu munosabatlarning barchasini miqdoriy jihatdan aniqlash mumkin. Berilgan ishlab chiqarish sharoitida mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun ma'lum miqdorda tegishli turdagi xom ashyo, materiallar, yoqilg'i, elektr energiyasi va muayyan turdagi uskunalar kerak bo'ladi. Ayrim tarmoqlar ishlab chiqarish hajmining miqdoriy o'zgarishi ma'lum bir mahsulotni ishlab chiqarish bilan texnologik jihatdan bog'liq bo'lgan tarmoqlarning ishlab chiqarish hajmini mos ravishda o'zgartirishni taqozo etadi.
Shunday qilib, ishlab chiqarish va mahsulotlarni taqsimlash parametrlarining milliy miqyosda ham, alohida hududlar miqyosida ham o'zgarishini bashorat qilish uchun zamonaviy iqtisodiy nazariya amerikalik olim V. Leontiev tomonidan ishlab chiqilgan tarmoqlararo muvozanat balansi modelidan foydalanishni tavsiya qiladi.
Tarmoqlararo muvozanat(IRB, kiritish-chiqarish usuli) - mamlakat iqtisodiyotidagi tarmoqlararo ishlab chiqarish munosabatlarini tavsiflovchi iqtisodiy va matematik muvozanat modeli. U bitta tarmoqda ishlab chiqarilgan mahsulot va ushbu mahsulot ishlab chiqarishni ta'minlash uchun zarur bo'lgan barcha ishtirokchi tarmoqlarning xarajatlari, mahsulot xarajatlari o'rtasidagi bog'liqlikni tavsiflaydi.
Kirish-chiqish balansining asosiy g'oyasi shundan iboratki, har bir tarmoq ham ishlab chiqaruvchi, ham iste'molchi sifatida qaraladi. Kirish-chiqish balansi modeli eng oddiy iqtisodiy va matematik modellardan biridir. Bu ishlab chiqarishning barcha tarmoqlari o'rtasida mahsulotlarni o'zaro yetkazib berish, shuningdek, asosiy ishlab chiqarish fondlarining hajmi va tarmoq tarkibi, xalq xo'jaligini mehnat resurslari bilan ta'minlash va boshqalar to'g'risidagi ma'lumotlarning o'zaro bog'liq yagona tizimidir.
Shunday qilib, ushbu kurs ishi bo'yicha quyidagi qisqacha xulosalar chiqarishimiz mumkin:
1. «Xarajat-chiqish» analitik usuli umumiy iqtisodiy muvozanat nazariyasini amaliy mazmun bilan to’ldirdi, u matematik apparatning takomillashuviga yordam berdi. Shunday qilib, Leontievning dinamik modeli neoklassik iqtisodiy maktab asoschilaridan biri L. Valrasning statik matematik modelining nomuvofiqligini ochib berdi.
2. Leontiev usuli aniqlik va soddaligi, universalligi va globalligi, boshqacha aytganda, alohida mamlakatlar va mintaqalar iqtisodiyotiga, butun jahon iqtisodiyotiga mosligi bilan ajralib turadi.
V. Leontievning fikricha, tarmoqlararo tahlil strategik rejalashtirishning asosiy vositasi bo'lib xizmat qilishi mumkin.
3. Hozirgi vaqtda milliy iqtisodiyotda tarmoqlararo asoslashni talab qiluvchi murakkab muammolar mavjud va yuzaga kelishda davom etmoqda. Kirish-chiqish balansining kirish-chiqish usulidan foydalanish nafaqat narxlar, ishlab chiqarish hajmi, kapital qo'yilmalar va daromadlarning o'zaro ta'sirida namoyon bo'ladigan iqtisodiyotning turli tarmoqlari o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni o'rganish, balki muammolarni hal qilish imkonini beradi. quyidagi muammolar:
- tashqi va ichki omillarning o'zgarishiga qarab asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlarni (moddiy ishlab chiqarish tarmoqlari sharoitida yalpi va yakuniy mahsulot, sof mahsulot, moddiy xarajatlar, mahsulot ishlab chiqarish sarfi va boshqalar) prognozi;
-moddiy ishlab chiqarish tarmoqlari mahsulotlarining ulgurji narxlari prognozi, inflyatsiya darajasi, iste’mol savati qiymati; - ishsizlik darajasini prognoz qilish; - ekologik vaziyatni prognozlash va atrof-muhitni muhofaza qilish tadbirlari xarajatlarini baholash;
-ishlab chiqaruvchi kuchlarni joylashtirish bo'yicha aniq takliflar samaradorligini baholash
; -hududlararo iqtisodiy munosabatlar samaradorligini baholash;
- va boshqalar.
Shunday qilib, V. Leontiev modellari asosida mintaqa va butun mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini boshqarishning oqilona strategiyalarini aniqlash uchun iqtisodiyotning faoliyat ko'rsatish modellari majmuasini ishlab chiqish mumkin.