"iqtisodiyot va menejment "

√
Xarajatlar samaradorligi max 
Xususiy mezonlar: 
√
mahsulot ishlab chiqarishga eng kam jonli mehnat sarflash; 
√
eng kam moddiy resurslar sarflash; 
√
eng kam moliyaviy resurslarni sarflash. 
Sifat mezonlari: 
√
yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarish; 
√
shartnomalarni muddatida bajarish; 
√
xodimning barqarorligi; 
√
raqobatbardosh texnologiyaga erishish va h.k.z. 
Binobarin, boshqarish jarayoni samaradorligini oshirish berilgan mezonlar 
yoki mezonlar tizimiga muvofiq ravishda boshqaruvchi organ tomonidan muayyan 
natijaga erishish maqsadida aniq ob’yektni eng qulay, eng samarali boshqarish 
usullarini topishdan iboratdir.
Boshqarish sub’yekti
faoliyatini tavsiflash uchun quyidagi samaradorlik 
mezonlari qo`llaniladi: boshqarish tizimidagi moliyaviy xarajatlarni tejash; 
boshqarish tizimida jonli va buyumlashgan mehnatni tejash;
 
ayrim operatsiyalarni 
bajarishga va butun boshqaruv jarayoniga sarf bo`ladigan vaqt.
 
Qayd qilingan mezonlarning har biri mazkur davr uchun iqtisodiy siyosatda 
belgilangan maqsadlardan, korxona yoki tarmoqning aniq ish sharoitlari e`tiborga 
olingani holda boshqaruv faoliyatiga baho berish uchun tanlab olinishi kerak. 

---

328 
Boshqaruv tizimining turli vazifalarini maqsadga muvofiqlashtirish uchun ham 
mezon tanlanadi.
“Ko`rsatkich” – 
bu biror narsaning rivoji, o`zgarishini bildiruvchi belgi yoki 
narsa. Ko`rsatkichlar mutlaq yoki nisbiy ko`rinishlarda bo`lishi mumkin. Mutlaq 
ko`rsatkichlar aniq sharoitda sodir bo`lgan voqea va hodisaning miqdorini, 
hajmini, qiymatini ifodalaydi. Nisbiy ko`rsatkichlar esa biror mezonning 
intensivlik darajasini tavsiflaydi.
Ishlab 
chiqarish va boshqarish 
samaradorligining 
mezoni 
sifatida 
umumlashtiruvchi ko`rsatkichlar qo`llaniladi. Ular oxirgi natijalarni xarakterlaydi 
va xususiy ko`rsatkichlar resurslarning aniq turlari – mehnat, asosiy fondlar, 
investitsiyalar uchun qo`llaniladi. Foyda va rentabellik ko`rsatkichlari, faoliyatning 
oxirgi natijalari boshqarish samaradorligiga muvofiqligini ancha to`liq 
xarakterlaydi. 
Ko`rsatkich tushunchasi baholanayotgan predmetning, ob’yektning qandaydir 
xususiyatlarini, jihatlarini, tomonlarini tavsiflaydi. Boshqaruv samaradorligini 
belgilaydigan ko`rsatkichlarni uch guruhga bo`lish mumkin:
11.
Texnikaviy ko`rsatkichlar.
12.
Tashkiliy ko`rsatkichlar.
13.
Ijtimoiy ko`rsatkichlar.
Menejment samaradorligi o`z tabiati bilan murakkab jarayon. Uni faqat bitta 
yoki ikkita ko`rsatkich bilan ifodalab bo`lmaydi. Buning uchun ko`rsatkichlar 
tizimi zarur. Bu tizimni ikkita yirik guruhga bo`lish mumkin.
1.
 
Boshqarish tizimi faoliyatini tavsiflovchi miqdoriy ko`rsatkichlar: