Iqtisodiyot” kafedrasi “menejment” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

Sxema. Ehtiyoj va u orqali kishilarni motivlashtirishni ifodalovchi model.
Koʻrib turibmizki motivatsiya jarayoni qandaydir (bilib yoki bilmay orzu qilinayotgan) ehtiyojga boʻlgan etishmovchilikdan yoki qoniqishning etarli yohud umuman yoʻqligidan boshlanadi. Soʻngra shu qoniqishga erishish uchun maqsad sari harakat qilinadi. Ehtiyojning qondirilish darajasi kishini kelajak sari intilishini belgilab beradi. Agar u muayyan narsadan qoniqish hosil qilsa, u holda keyingi motiv uni boshqa yuqoriroq ehtiyojga ragʻbatlantiradi.
Ehtiyoj cheksiz va turli tumandir. Uni quyidagi belgilar boʻyicha guruhlash mumkin.
Ehtiyojlar va ularning turlari

Oʻrniga qarab	1. Birlamchi (quyi) ehtiyojlar fiziologik ehtiyojlar, ya’ni: oziq-ovqat kiyim-kechak uy-joylarga boʻlgan ehtiyojlar *xavsizlikka va sotsial himoyaga boʻlgan ehtiyojlar
	2. Yuqori darajadagi ehtiyojlar: sotsial ehtiyojlar, ya’ni: hurmatga muhabbatga e’tiqodga va hokazolarga boʻlgan ehtiyojlar ma’rifat va ma’naviyatga boʻlgan ehtiyojlar oʻzlikni anglashga boʻlgan ehtiyojlar.
Tabaqalanishiga qarab	millati tarixi geografik joylanishi jinsi va yoshi sotsial mavqei boʻyicha ehtiyojlar.
Tarixiyligiga qarab	oʻtkinchi hozirigi boʻlgʻusi ehtiyojlar.
Qoniqish va darajasiga qarab	toʻla qoniqtirgan qisman qoniqtirgan umuman qoniqtirmagan ehtiyojlar.
Tarqalish darajasiga qarab	geografik: umumiy, regional sotsial: daromad boʻyicha tabaqalanish: umumiy, sotsial guruh.
Paydo boʻlishiga qarab	asosiy ikkilamchi *egri, bilvosita ehtiyojlar.
Qaytalanishiga qarab	bir martalik boʻlgan vaqt-vaqti bilan, davriy, takrorlanib turadigan doimiy boʻlgan ehtiyojlar.
Qoʻllanilishiga qarab	faqat bir soha bir necha soha barcha sohaga zarur boʻlgan ehtiyojlar.
Jamiyatning munosabatiga qarab	salbiy neytral, turgʻun ijobiy ehtiyojlar.
Iste’mol qilish usuliga qarab	yakka guruh ijtimoiy iste’molga moʻljallangan ehtiyojlar
Yoshi va daromad darajasiga qarab	elastikligi boʻsh boʻlgan ehtiyojlar elastikligi yuqori boʻlgan ehtiyojlar (yuqori darajadagi ehtiyojlar)

Alohida shaxs va jamiyat nuqtai nazaridan ehtiyojlarni quyidagicha guruhlash mumkin.