Iqtisodiy xavfsizlik

Omillar: yuqori daromad, sifatli hayot tarsi,talim tizimi shuladan oylab yoz

78. 
    Moliyaviy xavfsizlik strategiyasi nima?
    
79. 
    O’zbekiston iqtisodiyoti xavfsizligini ta’minlash qanday ustuvor yo’nalishlari nimlardan iborat?
    

MDH mamlakatlari aholi turmush darajasi holati qanday? Raqamlarda tahlil eting.
Rivojlanayotgan mamlakatlar moliyaviy ta’minotining ko’rsatkichlarining chegaraviy qiymatlarini tavsiflang.
O’zbekistonda iqtisodiy xavfsizlikning o’ziga hos qanday hususiyatlari mavjud?
Иктисодий хавфсизликни таъминлаш учун давлат куйидагиларни кузда тутиши лозим:
- ижтимоий институтлар стратегиясини бир-бирига якинлаштириш, уларнинг фаолиятини мувофикдаштиришга имкон берадиган институционал узгаришларни амалга ошириш;
- хужалик жараёнларининг барча иштирокчилари учун лоббизмни конуний чеклаш, конунчиликни максимал унификациялаш (яъни имтиёзларни ва турли преференнларни кискартириш ва йукотиш) учун иктисодий ва ижтимоий хатти-харакатларнинг умумий тамойилларини ишлаб чикиш хамда кабул килиш;
- икгисодиёт субъектлари ва давлат бошкарув органлари томонидан конунларга, фаолият тартиб-коидаларига риоя килинишини назорат килиш;
- иктисодий муносабатлар сохасида вужудга келадиган мунозара ва зиддиятларни хал килиш механизмини яратиш;
- кадрларни корхоналар хужалик фаолиятини тахдил килиш ва инвестиция лойихаларини бахолашнинг замонавий усулларига укитишни ташкил килиш;
- жамиятда иктисодий баркарорликни ошириш ва ижтимоий кескинликнинг усишига йул куймаслик;
- мамлакат иктисодий манфаатларини хисобга олган холда якин ва узок хорижий мамлакатлар билан иктисодий, сиёсий муносабатларни хар томонлама ривожлантириш.

80. 
    MDH mamlakatlari aholi turmush darajasi holati qanday? Raqamlarda tahlil eting.
    
81. 
    Rivojlanayotgan mamlakatlar moliyaviy ta’minotining ko’rsatkichlarining chegaraviy qiymatlarini tavsiflang.
    
82. 
    O’zbekistonda iqtisodiy xavfsizlikning o’ziga hos qanday hususiyatlari mavjud?
    
83. 
    Aholi turmush darajasini oshirishda hamda iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashda tadbirkorlik faoliyatining o’rni qanday?
    
84. 
    Moliyaviy munosobatlarning pul munosobatlaridan farqlanib turuvchi belgilari qaysilar?
    
85. 
    Mamlakatda makro va mikro darajada iqtisodiy tarkibiy siyosatni amalga oshirish maqsad va vazifalari nimalardan iborat?
    
86. 
    Mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashda aholi real pul daromadlarining qiymati va tarkibining o’sishiga ta’sir etuvchi omillar nima?
    
87. 
    Moliyaviy xavfsizlikni ta’mnlashda moliya munosobatlarining vazifasi nimadan iborat?
    
88. 
    Mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashda davlat qanday vazifalarni bajaradi? 73 ga ohwaw
    
89. 
    Aholi turmush darajasini oshirishda ijtimoiy sohalarga ajratilayotgan mablag’larning noqonuniy egallash holatlarini tahlil eting.
    

Nogiron kam taminlanganoilalarga , yol qurilishiga ajratilgan pullani yevorishganini yoz

90. 
    Mamlakat moliyaviy xavfsizligini ta’minlashda budjet taqchilligini nazorat qilish choralari qanday?
    

Taqchillik iqtisodiy inqiroz tufayli yuzaga keladi , bunda u iqtisodiyotdagi inqirozli holatlarni, iqtisodiyotning qulashini va hukumatni davlatdagi moliyaviy holatni nazorat ostida ushlay olmasligini aks ettiradi. Bunday vaziyatlarda budjet taqchilligi noiloj mavjud bo’ladi. Ushbu holatda nafaqat iqtisodiy chora-tadbirlar, balki zaruriy siyosiy yechimni qabul qilish talab qilinadi. Budjet taqchilligining normal holati deb taxminan davlatdagi inflatsiya darajasiga teng taqchillikka aytiladi. Xalqaro standartlarga ko’ra budjet taqchilligining mumkin bo’lgan darajasi YAIMning2-3% miqdoriga teng bo’lishi kerak. Davlat budjeti taqchilligini mutlaq hajmini hisoblashda quyidagi tenglamadan foydalanish lozim.

T=D-X
Ammo, bu tenglama budjet taqchilligining hajmini to’la aks ettira olmaydi. Shuning uchun budjet taqchilligini hisoblashda xalqaro tajribadan kelib chiqib budjetning umumiy taqchilligini quyidagicha aniqlash lozim: bunda:
T=BT+NbS+Xt+Tm
T –davlat boshqaruv sohasining umumiy taqchilligi;
BT–bank tizimi tomonidan davlat boshqaruv sohasiga bo’lgan sof moliyaviy talabning o’zgarishi;
NbS–nobank sohalar va uy xo’jaliklarning davlat boshqaruv sohasiga bo’lgan sof moliyaviy talabning o’zgarishi;
Xt–davlat mulkini xususiylashtirish tushumlaridan foydalanish;
Tm–davlat boshqaruv sohasini tashqi moliyalashtirish.
Ushbu tenglama orqali davlat xarajatlarini moliyalashtirishda foydalangan moliyaviy mablag’larning yig’indisini toppish mumkin. Bu esa, taqchillikning haqiqiy hajmini ko’rish imkoniyatini beradi. Davlat budjeti taqchilligini boshqa makroiqtisodiy ko’rsatkichlar bilan taqqoslash zarur. Uning holatini tahlil etishda, budjet taqchilligi YAIM ga nisbatan foiz hisobi o’rganiladi va quyidagicha ifodalaniladi:ТДХх100%ЯИМ
Bunda,YAIM–budjet taqchilligi hisoblanayotgan yildagi yalpi ichki mahsulotning hajmi. Odatda, budjettaqchilligining mumkin bo’lgan darajasi YAIMning 2-3% miqdoriga teng bo’lishi kerak deb belgilangan. Budjet taqchilligini kamaytirish uchun daromad qismi yetarli bo’lmasa xarajatlarni kamaytirish to’g’ri bo’lib ko’rinadi. Biroq, real hayotda budjetning xarajatlar qismini kamaytirish juda mushkul,ayrim hollarda umuman mumkin emas Masalan: iqtisodiy nuqtayi nazardan sug’urta, capital amortizatsiya xarajatlarini; siyosiy nuqtayi nazardan esa ijtimoiy himoyani, mudofaa xarajatlarini kamaytirish mumkin emas. Xarajatlarning juda kam qismigina shu yili qabul qilingan qarorga bog’liq bo’ladi. Katta qismi esa avvaldan dasturga kiritilgan va tasdiqlangan xarajatlardan iborat, masalan, nogironlarga, urush qatnashchilariga yordam mablag’lari va boshqa xarajatlar. Taqchillikning miqdorini aniqlash bilan birga, uning iqtisodiy mohiyatini har tomonlama o’rganish zarur. Chunki, budjetda bunday vaziyatning yuzaga kelishi me‘yoriy holat hisoblanmaydi, ammo uni yengib o’tish yoki ma‘lum chegarada ushlab turish mumkin, chunki ideal holatdagi–tenglashtirilgan budjet, dunyo mamlakatlari tajribasida juda kam uchraydi. Jahon tajribasi shuni ko’rsatadiki, jamiyat rivojining ma‘lum bosqichlarida mamlakatning xususiyatlarini inobatga olib budjet taqchilligiga yo’l qo’yiladi. Mamlakatda budjet siyosati qisqa davrga mo’ljallanganligi uni ma‘lum bir muddat bilan chegaralanib qolishiga olib keladi. Bu iqtisodiyotga uzoq muddatli istiqbolli strategic rejalashtirishni va unga mos ravishda istiqbolli investitsiyalashni cheklab qo’yadi. Natijada mavjud moliya tizimi o’zini tugallanmaganligi va real iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga investitsiyalarni kirib kelishini ta‘minlay olmay, uning rivojlanishiga to’siq bo’ladi va kapitalni chetga chiqib ketishiga omil yaratadi.

91.