Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

10 

 

ilmiy tadqiqot majmualari ham ushbu sohalarning hududiy tashkil etish shakllariga 

kiradi. 

Geografiya fanining ikkinchi bir muhim tamoyili 

komplekslik

dir. Biroq, bu 

yerda  kompleks  ishlab  chiqarishning  ijtimoiy  yoki  hududiy  tashkil  etish  shaklini 

emas,  balki  masalaga,  fan  obyekti  va  predmetiga  yondashuv  ma'nosini  anglatadi. 

Ayni  paytda,  komplekslilik  geografiya  uchun  alohida  usul  (metod)  ham  emas, 

aksincha,  u  fanning  asoslaridan  biri  bo'lib,  uning  o'ziga  xos  va  tub  mohiyatini 

ifodalaydi. 

Shu  bilan  birga,  ba'zan  «kompleks  geografik  (yoki  iqtisodiy  geografik) 

tadqiqot»  iborasi  ishlatiladi-ki,  nazarimizda  bu  ham  ortiqcha  yoki  xatolikdir. 

Chunki geografik tadqiqot hamma vaqt kompleks bo'ladi, busiz u o'z mohiyatidan 

ajralib  qoladi.  Ekologik  yondoshuv  asosida  ham  komplekslilik  yotadi  va  bu  uni 

geografik dunyoqarashga juda yaqinlashtiradi. 

Kompleks  qarash  o'rganilayotgan  obyektga  atroflicha  yondashuv,  uni 

aloqadorlikda  ko'rishni  taqozo  etadi.  Shu  ma'noda,  u  tizimli  (sistemali)  qarashga 

ham  yaqinlashadi.  Ammo  bu  tamoyildan  to'g'ri  va  oqilona  foydalana  olish  lozim. 

Aks  holda,  tadqiqot  natijasi  «har  sohadan  bir  shingil»  sayoz,  yuzaki  va  quruq 

bo'lib,  ba'zan  o'zi  nimani  o'rganish  kerakligi  ham  sezilmay  qolinadi.  Binobarin, 

ushbu  tamoyil  mohiyatini  misli  daraxt  shaklida  tasavvur  qilmoq  zarur:  daraxt 

tanasi  o'rganilayotgan  asosiy  hodisa  bo'lsa  uning  shoxi  va  shoxchalari  shu 

muammo bilan bevosita aloqador masalalar majmuasidir.  Bunda daraxt tanasi o'ta 

yo'g'onlashib,  shox-shabbasiz  va,  aksincha  shoxlar  kattalashib,  uning  tanasi 

ko'rinmay  qolmasligi  kerak.  Birinchi  holda  komplekslikning  o'zi  bo'lmaydi, 

ikkinchisida esa haddan tashqari masaladan chetga chiqib ketish ayondir. Masalan, 

bog'dorchilik geografiyasida temir yo'l transporti yoki aholining tug'ilishni chuqur 

o'rganish aslo talab qilinmaydi. 

---