Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

12 

 

qanday  hodisa  ma‘lum  bir  vaqtda  va  muayyan  bir  joyda  sodir  bo'ladi.  Shuning 

uchun  geografiyaga  tarixiy  yondashuv  kerak.  Sababi,  hozirgi  voqelik  o'z-o'zicha 

birdaniga  vujudga  kelmagan.  Mavjud  voqelik  qachon  va  qanday  sharoitda  paydo 

bo'lgan va u qanday  rivojlanish bosqichlarini bosib o'tgan –  bularning  hammasini 

hozirgi borliqdan kelib chiqqan holda, aniqlab olmasdan turib asosiy masalani hal 

etib bo'lmaydi. Faqat o'tmishni tahlil etish orqali hozirgini baholab bo'ladi, bu esa 

o'z navbatida kelajakni, istiqbolni ilmiy bashorat etishga yo'l ochadi. 

Tarixiylik  tamoyilining  muhimligini  N.N.Baranskiy  ham  ta'kidlagan.  Bu 

olim:  «Mamlakat  va  rayonlar  iqtisodiy  geografik  ta'rifini  shunday  beringki,  u 

oyog'i  bilan  yerga  –  geologiya,  geomorfologiya  va  tuproqshunoslikka  taqalib, 

tanasi  bilan  tarix  orqali  o'tishi,  boshi  bilan  esa  mafkuraga  tayanishi  kerak»  deb 

uqtirgan  edi.  Ko'rinib  turibdiki,  tarixiylik  iqtisodiy  geografik  ta'rif  va  tavsifning 

asosiy qismini tashkil etadi. 

Aytish  lozimki,  geografiyaga  tarix  qanchalik  kerak  bo'lsa,  tarix  uchun  ham 

geografiya  shunchalik  zarur.  Biroq  geografiya  tarixga,  tarix  esa  geografiyaga 

aylanmasin.  Shu  bois  gcografiyada  tarixiy  yondashuv  o'tmishning  barcha  mayda-

chuydasini  emas,  balki  hozirgi  holatning  yuzaga  kelishida  aynan  qaysi  tarixiy 

voqea  va  bosqichlar  sabab  bo'lganini  aniqlashi  yetarlidir.  Masalan,  agar 

respublikamiz  poytaxti  Toshkent  shahrini  iqtisodiy-geografik  ta'riflamoqchi 

bo'lsak,  uning  ilk  vujudga  kelganidan  keyin,  so'nggi  muhim  tarixiy  voqealar 

inobatga  olinsa  kifoya.  Ular:  o'tgan  asming  ikkinchi  yarmida  (1865-y.) 

Turkistonning  Rossiya  tomonidan  bosib  olinishi  va  Toshkent  Turkiston  general 

gubernatorligining  poytaxti  vazifasini  bajarishi,  1917-yil  sotsialistik  inqilob  yili, 

1924-yil  O'rta  Osiyo  respublikalarining  tashkil  etilishi,  1930-yil  O'zbekiston 

Respublikasi  poytaxtining  Samarqanddan Toshkentga ko'chirilishi, Ikkinchi  jahon 

urushi  yillari,  1966-yil  Toshkent  yer  qimirlashi,  va,  nihoyat,  1991-yil-

O'zbekistonning  mustaqillikka  erishgan  yili,  Toshkentning  mustaqil  davlat 

---