Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

11 

 

Xuddi  shunday  hududiylik  tamoyilining  ham  nozik  jihatlari  mavjud.  Bu 

yerda  biz  tadqiqot  obyekti  –  hududning  juda  kattalashib  ketmasligini  nazarda 

tutmoqdamiz.  Chunki  bunday  holda  ham  tadqiqot  natijasi  yuzaki,  «umurtqasiz» 

bo'lib qoladi. 

Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya hamda, umuman, geografiya fanida ko'proq 

katta  hudud  «kichraytirib»  o'rganiladi.  Fanda  buning  aksi,  kichik  joyni 

kattalashtirib,  yirik  masshtabli  tadqiqotlarni  o'tkazish  muhim  ilmiy  va  amaliy 

ahamiyat  kasb  etadi.  Rivojlangan  xorijiy  mamlakatlar  (Germaniya  Yaponiya 

AQSh va boshqalar) tajribasi, aynan, shundan dalolat beradi. 

Bu  mamlakatlarda  bizdan  farqli  o'laroq,  asosan  mikroiqtisodiyot, 

mikrogeografik  yondashuv  ustuvor  turadi.  Ehtimol,  shuning  uchun  bo'lsa  kerak, 

tadqiqotlar  natijasi  aniq, puxta va  amaliy  jihatdan  yuqori  bo'ladi. To'g'ri, tadqiqot 

obyekti  sifatida  kattaroq  hududni  ham  olish  mumkin.  Lekin  bunday  holda 

hududning  barcha  qismini  emas,  aksincha  muhim  muammolarni  uning  ayrim  va 

turli  nuqtalari  misolida  chuqurroq  tahlil  qilish  va  shu  negizda  o'rganilayotgan 

obyekt  va  unga  o'xshash  joylarga  xos  bo'lgan  umumiy  qonuniyatlarni  asoslab 

berish maqsadga muvofiqdir. 

Shunday qilib, hududiylik va komplekslilik geografiya fani uchun o'ta zarur. 

Biroq  ular  o'z  me'yorida  bo'lishi  kcrak.  Boshqacha  qilib  aytganda,  ushbu 

yondashuvlar  hamma  vaqt  aniqlik  bilan  birga  olib  borilishi  to'g'riroq  bo'ladi. 

Professor  E.B.Alayev  aniqlikni  (konkretlikni)  geografiyaning  alohida  tamoyili 

sifatida ko'rsatadi. Biz esa uni yuqoridagi ikki asosiy tamoyilning umumiy maxraji, 

mezoni  yoki  «2  +  1»  shaklida  ko'rishni istar  edik. Chunki  muammo  qancha  keng 

va chuqur, ma'lum bir maqsad doirasida atroflicha har tomonlama va, ayni paytda, 

aniq tahlil etilsa, uning xulosalari hamma vaqt yuqori bo'ladi. 

Geografiyaning  ikki  asosiy  tamoyili  hududiylik  va  komplekslilikdan  so‘ng 

tarixiylik

  turadi.  Bu  prinsip  makon  va  zamon  birligidan  kelib  chiqadi.  Zero,  har 

---