Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

sanoat  tugunini

  shakllantiradi.  Aynan  sanoat  tugunlarida 

hududiy  majmualar  mukammal  tus  oladi.  CHunki,  bunday  sharoitda  sanoat 

korxonalarining  oddiy  hududiy  guruhi  emas,  balki  ular  o‘rtasida  aloqadorlik 

(ishlab  chiqarish,  texnologik,  infratuzilma,  aholi  va  mehnat  resurslari  aloqalari) 

mavjud  bo‘ladi.  Binobarin,  sanoat  tugunlarini  sanoat  ishlab  chiqarish 

majmualarining eng yetuk shakli, deb baholash to‘g‘riroqdir. 

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

77 

 

Sanoat  tugunlari,  ya‘ni  sanoat  korxonalarini  bir  joyda  g‘uj  holda 

mujassamlashuvi 

sanoat  aglomeratsiyasi

,  deb  ham  ataladi.  Sanoat  korxonalarini 

joylashtirishda aglomeratsiya omilini hisobga olish esa, avval ta‘kidlaganimizdek, 

nemis  olimi  Alfred  Veberga  tegishli.  Aglomeratsiya  ham  mujassamlashuv  kabi 

katta iqtisodiy (ammo ekologik emas) samaradorlikga ega. 

Darvoqe,  hududiy  ishlab  chiqarish  majmualarining  vujudga  kelishida 

ishlab  chiqarishni  ijtimoiy  tashkil  etishning  barcha  turlari  ixtisoslashuv, 

mujassamlashuv,  kooperatsiya  (hamkorlik)  va  kombinatlashuv  ishtirok  etadi. 

Aslida  esa  hududiy  ishlab  chiqarish  majmualari  bevosita  kombinatlashuvning 

hududiy  ko‘rinishidan  boshqa  narsa  emas.  Faqat  korxonalar  o‘rtasidagi 

kooperatsiya hamma vaqt ham kichik bir hududda mavjud bo‘lavermaydi. 

Alohida tanlab olingan joyni barcha infratuzilma obyektlari bilan oldindan 

tayyorlash  negizida  sanoat  parklari  vujudga  keladi.  Bunday  joylar  tadbirkorlarga 

sotiladi yoki ijaraga beriladi. 

Masalan,  respublikamizda  xorijiy  mamlakatlar  firmalarining  sarmoyalari 

yordamida  qurilayotgan  aksariyat  qo‘shma  korxonalar  aynan  ana  shunday  tayyor 

bino va infratuzilma  shahobchalari muhayyo   bo‘lgan joylarda tashkil etilmoqda. 

Demak, aytish mumkinki, sanoat majmualarining asosini bunday sharoitda sanoat 

parklari tashkil  etadi. 

Nikolay 

Nikolaevich 

Kolosovskiyning 

hududiy 

ishlab 

chiqarish 

majmualari  g‘oyasini  qaysi  bir  jihatdan  A.Veberning  ishlab  chiqarish 

aglomeratsiyasi  ta‘limotiga  yaqinligiga  yoki  o‘xshashlik  alomatlari  borligiga 

oldinroq ishora qilgan edik. Ammo uning boshqa bir ilmiy g‘oyasi