Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

84 

 

mehnat  taqsimotida  tutgan  o‘rnini  belgilab  beruvchi  ixtisoslashgan  xo‘jalik 

tarmoqlari,  II  gruppaga  yordamchi,  I  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  va  uchunchisiga  esa 

mahalliy  ahamiyatga  ega  bo‘lgan  tarmoqlar  kiradi.  Albatta,  hamma  rayonlarda 

tarmoqlar  va  ularning  rivojlanganlik  darajasi  har  xil  bo‘ladi.  Masalan,  Markaziy 

Osiyo uchun I gruppani paxtachilik, pillachilik, paxta tolasi ishlab chiqarish, nodir 

qimmatbaxo  metallarni  qazib  olish  kiradi;  II  gruppaga  mashinasozlik  va  III 

gruppani  esa  oziq-ovqat,  yengil,  elektr-energetika,  qurilish  materiallari  sanoati 

tashkil etadi. 

Har  qaysi  rayon  ichki  jihatdan  bir-birini  to‘ldirib,  yaxlit  hududiy-iqtisodiy 

kompleksni  tashkil  etishi  lozim.  Ammo,  real  hayotda  hamma  rayonlar  ham 

shunday emas. 

Iqtisodiy  rayonlar  yoki  zonalar  geografik  jihatdan  quyidagi  sxemada 

o‘rganiladi: 

1.

 

Iqtisodiy rayonlar tarkibi va uni asoslash, maydoni va aholisi. 

2.

 

Rayonning mamlakat YaIMda tutgan o‘rni. 

3.

 

Iqtisodiy geografik o‘rni. 

4.

 

Tabiiy-geografik  o‘rni  va  sharoitlar  relyefi,  foydali  qazilmalari,  iqlimi, 

gidrogeografiyasi, tuprog‘i, o‘simligi va hayvonot dunyosiga iqtisoiy jihatdan baho 

berish. 

5.

 

Aholisi:  hududiy  demografik  tarkibi,  o‘sish,  shahar,  va  qishloq  aholi 

punktlari, shahar aglomeratsiyasi, urbanizatsiya jarayoni, mehnat resurslari. 

6.

 

Xo‘jaligi: umumiy tarifini, sanoati, qishloq xo‘jaligi, transporti. 

7.

 

Rayonning  ichki  tafovutlari-kichik  iqtisodiy  rayonlar,  sanoat  va 

agrosanoat tugunlari, yirik shaharlar va shaharlar aglomeratsiyalari. 

8.

 

Tashqi transport-iqtisodiy aloqalari. 

9.

 

Rayon  ishlab  chiqarish  kuchlarini  hududiy  tashkil  etishdagi  asosiy 

muammolar va ularning kelajagi. 

---