Iogan sebastyan bax ijodi



Download 0,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/21
Sana25.06.2021
Hajmi0,75 Mb.
#101522
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21
Bog'liq
Bax haqida

Messa si-minor. Kompozitorning hayotiylik davrida ijro etilmagan, faqat birinchi ikkita 

qismi. Bax ba‟zida uni yakshanbalik diniy xizmatida ijro qilgan. 

Si-minor  messani  baxning  falsafiy  ibodati  deb  bejiz  aytmaydilar.  Unda  to„lagicha 

kompozitorni  dunyo  va  borliqqa  bo„lgan  munosabati  aks  ettirilgan.  Passionlar  kabi 




kompozitor  bu  asarda  hayotiy  idealini  ochishga  yuksak  inson,  axloqiy  qahramonlikka 

tayyor bo„lgan, o„z jonini fido qilishga tayyor inson haqida so„zlaydi. 

Asarning  falsafiy  mavzusi  messani  monumentalligi,  yangi  shakllarni  qo„llanilishi  va 

an‟anavaiy qoliplar chegarasini kengaytirilishida ko„rinadi. 

Ma‟lumki  mess  ibodati  –  katolik  xizmatini  asosiy  ko„rinishi  bo„lib  ko„plab  asrlar 

davomida  shakllanib  kelgan;  uni  asosiga  yotgan  duolar  ham  ko„p  asrlar  davomida  terib 

shakllangan.  XI  asrda  messa  matni  rasmiylashtirilib  va  quyidagi  ketma-ketlikda  ijro 

etilgan: 

Kyrie eleison (“Tangrim shavqat qil”); 

Gloria (“Shon sharaflar”); 

Credo (“Ishonaman”); 

Sanstus (“Avliyo”); 

Agnus Dei (“Qurbonlik”). 

Musiqiy  shakl  sifatida  messa  XIV  asrga  kelib  shakllandi.  Agar  avvalri  alohida  qismlar 

ortidan grigoryan xorallarni kuylari tasdiqlangan bo„lsada vaqt o„tgan sari ular mustaqil 

badiiy ahamiyatga ega bo„ladilar. 

Asosiy rasmiylashtirilgan qismlarni saqlagan holda Bax ularni xajmini kengaytirib har bir 

bo„lim  matnini  alohida  nomerga  kiritadi,  jami-yigirma  to‟rta.  Har  biri  uylangan  jiddiy 

kompozitsiya  sifatida  namoyon  etilgan.  Muxim  birlashtiruvchi  omil  messa 

dramaturgiyasidir. Uning tarkibida doimiy monumental va kamer planlarni solishtirilishi 

kuzatiladi. Monumentalniy  plan  yoyilgan xorlar  misolida aks etilgan.  Shu tufayli  messa 

baxaybat  ko„rinishga  ega. Ikkinchi  plan, kamer-lirik bo„lib duetlar, uchta  xor  (№  8, 15, 

16) va oltita ariyalardan iborat. 

Si-minor  messasida  Bax  musiqasining  ikki  asosiy  olami  ayon  bo„ladi:  iztirob,  qayg„u 

olami  va  yorug„lik  quvonch  va  tantanalik  olami  aynan  bu  ikki  olamni  taqqoslanishi  asl 

simfonik rivojlovning asosiy harakatlanuvchi kuchini tashkil qiladi. 

Yalpi  iztirob  va  chekinishlar  chizgisi.  Birinchi  qismning  –  “Kyrie”sidan  turtki  oladi.  U 

an‟anaviy messalarga hos bo„lgan uch qismlikka tayanadi: bir matnga asoslangan ikkita 

qayg„uli  xolar  “Kyrie  eleison”ni  yorug„  duet  “Christe  eleison”  qamrab  oladi.  Ikki  xor 

polifonik uslubda bajarilgan (biri  – besh ovozli, ikkinchisi – to‟rt ovozli fuga). Birinchi 

xor  passionlar  kayfiyatiga  yaqin  bo„lib  iztirobdan  alam  chekkan  odamlarni  yurishini 

gavdalaydi.  Fuga  mavzui  minor  rangi,  qayg„uli  ohangi,  keskinli  interval  (triton, 

kamaytirilgan septima)lari, xromatizmlar ko„pligi, “nafas olish ohangi”, lad noturg„unligi 

(og„ishma  e-moll),  vazmin  tempda  bir  xil  ritm  harakatiga  asoslanishi  bilan  o„zini 

kayfiyatini  namoyon  qiladi.  Kuychan  ohanglar  deklamatsion  aylanmalar  bilan  alishib 

turadi. 


Ikkinchi xor “Kyrie” ushbu matnni yangicha talqinini namoyon qiladi – uning musiqasi 

iltijoga emas, balki, asketik jiddiylikka mos. Xor XVI asr jiddiy polifoniya uslubida 

yozilgan. 

Ikkinchi olamning ekspozitsiyasi-quvon va ilhomga to„la “Gloria”.  

“Gloria” (№4) xorining musiqasi shon sharafga to„la. Uning mavzusi dastlab orkestrda 

trubalarni tantanali ijrosida gavdalanadi. So„ng orkestrga xor qo„shilib tangriga hamdu 

sanolarni bildiradi. 

Xor  kuyi  tantanali  ohanglarni  mohirona  passajlar  bilan  o„zaro  almashuvi  evaziga  bir 

bo„g„inning  uzoq  kuylanishi  orqali  beriladi  (grigoryan  an‟analaridan  olgant 



“yubilyatsiya” aytimi).  Yengil va aniq harakat 3/8 o‟lchovida Baxning raqs siyutalarini 

eslatadi.  Mazkur  xor  o‟zini  tantanavor  kayfiyati  bilan  boshqa  D-dur-xoralari  bilan 

messaning II,va IV (Sanstus) qismlarda yaqinligi bilan ajralib turadi. 

II  qisman  umuman  olganda  quvonchga  to„la  bo„lsada  ichida  Kyrie  olgan  qayg„u  alam 

rivojini davom ettiradi. Markaziy xor №8, ―Qui tollis‖ (“sen insoniyat gunohini o„zinga 

olgan”). Bu yerda h-moll bosh tonalligi qaytib biroq uning kayfiyati elegik kamer jaranga 

yaqin. 

III  qismning  bosh  mavzui  (“Credo”)  o„rtadagi  uchta  xorda  joylashgan,  unda  Iso 

payg„ambarning  inson  qiyofasiga  kirishi  haqida  qisqacha  bayon  qilinadi.  (№15,  ―Et 

incarnates‖),  iztirob  chekib,  dorga  osildi  (№16,  ―Crucifixus‖),  so„ng  tirildi  (№17,  ―Et 

resurrexit‖). Mazkur uchta xor butun asarning g„oyaviy timsoliy markazidir. №15 va 16 

xorlar  umumiy  mavzu  ortida  birlashadi:  ular  messaning  umumiy  qayg„uli  kayfiyatini 

davom ettiradi. Uning «Crucifixus» butun mesaning fojiaviy avjidir. Mazkur nomerni xor 

lamento  (yig„isi)  deb  ta‟riflash  mumkin.  Uning  musiqasi  ko„plab  XVI-XVII  asr  dunyo 

rassomlarini 

(ayniqsa 

nemis-Gryunevald, 

Dyurer 


ijodida 

muxrlab 


qolingan) 

polotnalaridagin  bir  surat-dorga  osilishga  mahkum  etilgan,  iztirob  chekib  kelgan  Iso 

payg„ambarni musiqada ushbu shaklni aks etish uchun eng muqobil shakl sifatida basso 

ostinatoga asoslangan variatsiyalar hisoblangan. 

Variyatsmiya asosiga olingan mavzu – birinchi bosqichdan to beshinchi pog„onaga qadar 

xromatik  gamma  parchasidir.  U  o‟n  uch  marta  bir  xil  takrorlanib  har  bir  yangi 

ko„rinishida  uning  garmoniyasi  o„zgargan.  Orkestrning  garmonik  variatsiyalari  bilan 

xorning porlifonik variatsiyalariga hamohang tushadi. 

Mazkur  xorni  so„ngi  №17  solishtirilishi  eng  yorqin  kontrastni  tashkil  qiladi.  Uning 

maqsadi  –  pulimdan  so„ng  tirilish  ―Et  resurrexit‖  –  bu  quvonish  timsollarining 

yig„indisining  markazi  bo„lib  katta  quvonch  ulaydi.  Bu  yerda  polonez  ritmlariga  hos 

usullar  joy  olgan. Kuy  energik  yuqoriga harakatlanuvchi kvartadan  boshlanadi. So„nggi 

beshinchi  eng  lo„nda  messa  qismida  faqat  ikkinchi  nomer  o„rin  olgan,  barcha  kuchli 

kontrastlar so„nadi, faqat bo„lib o„tgan fojia haqida xotira qoladi. 

№23 “Agnus Dei” (“Qurbonlik”) va irodaning kuchi oxirgi yakuniy xorda gavdalanadi 

uning musiqasi №6 “Gratias” takrori bo„lib (“Raxmat deymiz”), faqat boshqa so„zlar 

bilan ijro etiladi “Dona nobis pacem” (“bizga tinchlik ato qil”). U g-moll tonalligida, D-

durning minor subdominantasi yordamida quvonch va iztirob orasida o„tish vazifasini 

bajaradi. 


Download 0,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish