Investitsiyalar hisobi reja xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda investitsiyalar hisobini tashkil etish

investitsiyalar
- iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’ektlariga kiritiladigan moddiy 
va nomoddiy ne’matlar hamda ularga doir huquqlar. Buxgalteriya hisobi moliyaviy 
investitsiyalarni hisob yuritishning mustaqil ob’ekti sifatida ko‘radi. Bunday yondoshuv 
xarajatlarni joriy asosiy faoliyat (ishlab chiqarish va muomala xarajatlari) bilan bog‘liq xarajatlar 
va uzoq muddatli qo‘yilmalarga bo‘lish kontseptsiyasiga asoslangan.
Olingan axborotni chuqur mulohaza qilish yo‘li orqali boshqarilayotgan ob’ekt holatini va uning 
rivojlanish tamoyillarini, amalga oshirilayotgan xo‘jalik jarayonlari mohiyatini tushunishga 
erishiladi. Faqat moliyaviy hisobot ma’lumotlari va boshqaruvning «yuragi»ni tashkil etadigan 
buxgalteriya hisobining boshqa axborot manbalarini chuqur tahlil qilish yo‘li bilangina to‘g‘ri 
boshqaruv investitsion qarorini qabul qilish mumkin.
Xo‘jalik sub’ektlarining investitsiya faoliyatini buxgalteriya hisobida to‘g‘ri aks ettirish 
hamda moliyaviy tahlil qilishni chuqurlashtirish, uning metodik usullarini yanada rivojlantirish va 
takomillashtirish mamlakatning bozor iqtisodiyotiga muvaffaqiyatli o‘tishining hamda moliyaviy 
krizis alomatlarini oldini olishda muhim shartlar hisoblanadi. 
Investitsiyalardan foydalanish samaradorligini oshirishda moliyaviy investitsiyalar va ular 
bo‘yicha olingan daromadlarni to‘g‘ri hisobga olish, ularni maqsadli ishlatilishini nazorat qilish, 
investitsiyalar samaradorligini tahlil etish muhim o‘rin tutadi. 
Moliyaviy investitsiyalar hisobini vazifalari quyidagilardir: 
-uzoq va qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalarni hamda ular bo‘yicha olingan 
daromadlarni o‘z vaqtida to‘g‘ri aniqlash; 
-uzoq va qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalar uchun ajratilgan mablag‘larni o‘z vaqtida 
hisobdan chiqarishni ta’minlash; 
-moliyaviy investitsiyalarni hisobga olishda BHMS va BHXSlarni keng qo‘llash 
-uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalardan olingan daromadlarning korxona moliyaviy 

---

natijalarida aks ettirilishini ta’minlash; 
-moliyaviy investitsiyalardan olingan daromadlardan byudjetga tegishli qismini amaldagi 
me’yoriy hujjatlarga, soliq kodeksining talabiga muvofiq, to‘g‘ri hisoblashni tashkil qilish, 
byudjetga tegishli qmsmini o‘z vaqtida o‘tkazishni ta’minlash; 
-uzoq va qisqa muddatli molmyaviy investmtsiyalar hmsooiga kelib tushgan 
mablag‘lardan korxonani kengaytirish, rivojlantirish va korxona
 
jamoasi ehtiyoji uchun ishlatishni 
ta’minlash. 
Investitsion faoliyatning tashabbuskorlari bo‘lib investorlar maydonga chiqadi. Investorlar 
o‘zlari qiladigan va qarzga olingan mulkiy va aqliy qadriyatlarni tadbirkorlik ishlariga ishlatish 
to‘g‘risida qarorga kelgan investitsion faoliyat su’ektlaridir. Investorlar ulush qo‘shuvchilar, 
kreditorlar, xaridorlar rolida maydonga chiqadilar. Shuningdek, investitsion faoliyatning boshqa 
qatnashchilari vazifasini bajarishlari mumkin. 
Investitsion faoliyat quyidagi yo‘llar bilan amalga oshiriladi: 
- jismoniy shaxslar, davlatga qarashli bo‘lmagan korxonalar, xo‘jalik uyushmalari, 
jamiyat shirkatlari shuningdek, jamoat tashkilotlari va yuridik shaxslar tomonidan mablag‘lar 
ajratish yo‘li bilan; 
- davlat tomonidan mablag‘lar ajratish yo‘li bilan, ayni vaqtda bu ishni hukumat va 
boshqaruv organlari investitsion va ssuda resurslarini byudjetdan mablag‘ bilan ta’minlash 
hisobiga amalga oshiriladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida davlatning investitsion faoliyatdagi 
roli asosan fan-texnika taraqqiyotini rag‘batlantirish, malakali ishchi kuchini etishtirib berish, 
ishlab chiqarish infrastrukturasiga ajratish singari qimmat turadigan jarayonlarga davlat sektori 
byudjetidan etarli mablag‘ berish bilan cheklanishi kerak. Bundan tashqari iqtisodiy 
mustahkamlikni ta’minlash va fan-texnika taraqqiyotini tezlashtirish jamoat ishlab chiqarish 
sohalarini sog‘lomlashtirish, qoloq tumanlar ijtimoiy infrastrukturasini industrlashtirish hamda 
yaxshilash maqsadlarida iqtisodiyotni ustivor sohalari davlat tomonidan ssudalar va subsidiyalar 
ko‘rinishida yordam berishi mumkin; 
- chet el fuqarolari, yuridik shaxslar va davlat tomonidan chet el investitsiyalari berish 
yo‘li bilan ;
- mulkka egalik qilish huquqiga, bekamu-ko‘st xo‘jalik yuritish yoki operativ ravishda 
boshqarish huquqiga, shuningdek, daromadlar manbaiga jamg‘armalarga ega bo‘lgan va qarzga 
beriladigan hamda jalb etiladigan mablag‘laglarni olish huquqidan foydalana oladigan va chet el 
fuqarolari, yuridik shaxslari, shuningdek ajnabiy davlatlar ajratish yo‘li bilan. 
Investor investitsiya ob’ektlari va natijalariga, jumladan, reinvestitsiyalar va savdo 
ishlariga egalik qilish va ularni o‘z ixtiyoridan kiritishi huquqiga egadirlir. Investitsion faoliyat 
ob’ektlarining o‘zaro munosabatlari, shartnomalar bilan tartibga solinadi.
Investitsion faoliyatni mablag‘ bilan ta’minlash har xil mablag‘lar hisobiga amalga 
oshiriladi: o‘ziga qarashli va jalb etilgan mablag‘lar, belgilangan tartibda chiqarilgan qimmatbaho 
qog‘ozlar, zayomlar va boshqalar shular jumlasidandir.