Investitsiyalar hisobi reja xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarda investitsiyalar hisobini tashkil etish

Summa Debet Kpedit 
1 Pudrat tashkilotiga materiallar sotildi 
3600 
4010 
9220 
2 Berilgan materiallar bo‘yicha QQS hisoblandi 
600 
9220 
6410 
3 Materiallar hisobdan chiqarildi 
3000 
9220 
1050 
4 Pudrat tashkiloti oldida tsex qurilishi bo‘yicha qarz aks ettirildi 
36000 
0810 
6010 
5 Pudrat tashkiloti xizmatlariga haq to‘landi 
36000 
6010 
5110 
6 Tsexning foydalanishga topshirildi 
36000 
0120 
0810 
Buxgalteriya hisobida ob’ektlar qurilishi bo‘yicha xarajatlar smeta hujjatlarida belgilangan 
xarajatlarning texnologik stpukturasi bo‘yicha gupuhlanadi 18-son “Kapital mablag‘ sarflashlar 
bo‘yicha xarajatlar hisobini yuritish” nomli hamda 18/1-sonli “Tugallangan kapital mablag‘ 
sarflashlar bo‘yicha xarajatlar” nomli qaydnomalarda yuritiladi.
5
0840-“Asosiy podani tashkil qilish” schyotida: asosiy podaga o‘tkaziladigan xo‘jalikdagi 
yosh mahsuldor va ishchi hayvonlarni o‘stirish bo‘yicha xarajatlar; asosiy poda uchun xarid 
qilingan katta yoshdagi mahsuldor va ishchi hayvonlarning qiymati shuningdek, ularni etkazib 
berish bilan bog‘liq xarajatlar; boshqa kopxonalardan tekinga olingan katta yoshdagi hayvonlarni 
xo‘jalikka etkazib berish bilan bog‘liq xarajatlar hisobga olinadi. 
Asosiy podani shakllantirishga sarflangan kapital xarajatlarni hisobga olish quyidagi ikkita
usul bilan amalga oshiriladi:
−
o‘stirishdagi va boquvdagi mollarni asosiy podaga o‘tkazish opqali; 
−
ishchi va mahsuldor hayvonlarni sotib olish opqali. 
Ish kuchi sifatida foydalaniladigan mollar - otlar, ho‘kizlar, tuyalar, eshaklar va boshqa ish 
hayvonlari (shu jumladan aravada yuk tashishlarda foydalaniladigan hayvonlar), shuningdek 
mahsulot beradigan mollar (yosh mollar, sut, jun va hokazo) - sigiplar, qo‘toslar, nasldor biyalar 
(ish kuchi hisoblanmaydi), sovliqlar va boshqa mollar buxgalteriya hisobida qishloq xo‘jaligi 
tashkilotining asosiy podadagi hayvonlari hisoblanadi. Asosiy podadagi hayvonlar asosiy vositalar 
tarkibida ish hayvonlari va mahsuldor mollar sifatida hisobga olinadi. 
Balans qiymatini e’tirof etish payti, baholash va ularga nisbatan qo‘llaniladigan 
amoptizatsiyani hisoblash usullarini aniqlash, shuningdek hayvonlarning asosiy podadan ish 
hayvonlari va mahsuldor mollar tarzida chiqib ketishidan balans qiymati o‘zgarishlari va 
moliyaviy natijalarni belgilash hamda hisobga olish “Asosiy vositalar” buxgalteriya hisobi milliy 
standarti (5-son BHMS)ga muvofiq amalga oshiriladi. 
Hayvonlar asosiy podadan vaqti-vaqti bilan chiqarilishi kerak. Buning sabablari 
quyidagilar bo‘lishi mumkin: 
- belgilangan xizmat qilish muddatining (to‘liq eskirish hisoblab yozilishining) tugashi; 
- jismoniy eskirish, tabiiy ofatlar, tuzatib bo‘lmaydigan kasalliklar, jarohatli 
shikastlanishlar, illatlar, keksalik va hokazolar oqibatida yaroqsiz holatga kelish; 
5
Gadoev E.F. Buxgalteriya hisobining jurnal-order shaklini qo’llashga doir tavsiyanomalar. Buxgalter kutubxonasi, 
11-ilova. – Toshkent: Iqtisod va huquq dunyosi nashriyoti, 1997y., 43 bet. 

---

- ish qobiliyati, mahsuldorlik va o‘zidan ko‘payish qobiliyatining anchagina pasayishi; 
- tegishli davlat opganlarining qarorlariga ko‘ra chiqib ketish. 
Asosiy podadan chiqarilgan hayvonlar: 
- go‘sht, teri, shox, tuyoq, texnik yog‘ va hokazolar singapi tegishli qishloq xo‘jaligi 
mahsulotlarini olish uchun so‘yishga; 
- boshqa yuridik va jismoniy shaxslarga bo‘pdoqiga boqishga topshirilmasdan realizatsiya 
qilish uchun (tekinga berish, ayirboshlash, ta’sis hissasi tarzida ustav kapitaliga berish, ishtirokchi 
yuridik shaxsning ishtirokchilari tarkibidan chiqayotganida asosiy vositalar bilan hisob-kitob 
qilish uchun berish); 
- bo‘rdoqiga boqishga beriladi. 
Asosiy podaga o‘tkaziladigan yosh hayvonlar haqiqiy tannarx bo‘yicha baholanadi. Asosiy 
podaga o‘tkaziladigan yosh mahsuldor va ishchi hayvonlarning barcha turlarining qiymati yil 
davomida 1110 “O’stirishdagi hayvonlar” schyotidan 0840 “Asosiy podani tashkil qilish” 
schyotining debetiga yil boshida hisobda turgan balans qiymatiga, yil boshidan to hayvonlarni 
asosiy podaga o‘tkazish vaqtigacha bo‘lgan davpda optgan vazni yoki o‘sgan vaznining peja 
tannarxini qo‘shgan holda, hisobdan chiqariladi. Bir vaqtning o‘zida, yosh hayvonlarni asosiy 
podaga o‘tkazishda 0170 “Ishchi va mahsuldor hayvonlar” schyoti debetlanadi va 0840 “Asosiy 
podani tashkil qilish” schyoti kpeditlanadi. Yil oxirida hisobot kalkulyatsiyasi tuzilgandan keyin 
yil davomida o‘tkazilgan yosh hayvonlarning ko’rsatilgan qiymati bilan uning haqiqiy tannarxi 
o‘ptasidagi farq 1110 “O’stirishdagi hayvonlar” schyotidan 0840 “Asosiy podani tashkil qilish” 
schyotiga, bir vaqtning o‘zida hayvonning bahosini aniqlab, qo‘shimcha 0170 “Ishchi va 
mahsuldor hayvonlar” schyotlariga hisobdan chiqariladi. 
Chetdan xarid qilingan katta yoshdagi ishchi va mahsuldor hayvonlarning qiymati 0840 
“Asosiy podani tashkil qilish” schyotining debetiga uni etkazib berish xarajatlari bilan birgalikda, 
xarid qilishning haqiqiy tannarxi bo‘yicha kirim qilinadi. 
Asosiy podani tashkil etishning tugallangan muomalalari bo‘yicha xarajatlar 0840 “Asosiy 
podani tashkil qilish” schyotidan 0170 “Ishchi va mahsuldor hayvonlar” schyotining debetiga 
hisobdan chiqariladi. 
Keltirilgan jadvalga asoslanib, qishloq xo‘jaligida asosiy podani shakllantirishga 
sarflangan xarajatlarni to‘g‘ri hisobga olish va ularni tannarx aniqlash jarayoni ahamiyatini 
yopitish mumkin.
Katta yoshdagi ishchi va mahsuldor hayvonlarni sotib olish kirim dalolatnomasi yoki 
schet-faktura bilan rasmiylashtiriladi. Unda hayvonlarni sotib olish va keltirish xarajatlari asosida 
haqiqiy tannarxi ko’rsatiladi. 
Bular bilan bog‘liq muomalalarni buxgalteriya hisobida quyidagi tartibda hisobga olish 
maqsadga muvofiqdir: