Integratsiyalashgan pedagogikasi

zaridan ham talqin qihsh mumkin. 0 ‘qituvchilar tom onidan uch
o ‘quv predmeti integrallashtiriladi. Biz ko‘rib chiqayotgan ho-
latdagi ona tih va tabiatshunoslikka tasviriy san’at qo‘shiladi.
Pedagogik amahyot vaqtida o ‘tkazilgan integral darsning bir qismi
bilan tanishtiramiz.
«Nastarin» suratda bahor
Dars quyidagi ketma-ketlikda tuzilgan:
1. «Qarshingizda «Nastarin» surati, deb o ‘qituvchi bolalarga 
murojaat qiladi, bahor iforini his qildingizmi? Suratga diqqat bilan 
qarang. Rassom tom onidan tanlangan ranglar uyg‘unligini kuza- 
ting. U nastarinni tabiiydek tasvirlay olganmi? G o ‘yo hozir uni 
xonaga olib kelgandek-a? Bu ajoyib, xushbo‘y nastarin qanday 
rangda? Qaranglarchi, rassom uning barglari, novdalarini ba- 
tafsil tasvirlay olganmi? Rassomning saxiy tabiatdan zavqlanishi 
va tabiatga bo‘lgan ulkan muhabbatini his qildingmi? Tabiatda, 
aniqrog‘i, nastarinda go'zallik, hayot ko‘rinmoqda!».
2. Keyin esa doskaga yozilgan tayanch so‘zlar (saxovat, m o‘l, 
xushbo'y, iskamoq, nastarin ifori, nilufar, moviy, pushti) yorda­
mida bolalar «Nastarin» rasmi bo ‘yicha o ‘z hikoya yoki o ‘yinini 
kichik bayon holda yozishadi.
3. Bolalarni nastarin paydo b o ‘lishi haqidagi afsona bilan 
tanishtirish: bahor quyosh va kamalak nurini aralashtirib, yerga 
Ota boshlabdi. N ur tushgan joylarda turfa rangdagi gullar ochi- 
libdi: oq, qizil, pushti, ko‘k. Bahoroy janubdan shimolga saxiylik 
bilan nur sochib yuribdi. U shimolga yetganda, faqatgina siyoh­
rang nurlar qolibdi. Ana shulardan nastarin nihollari o ‘sib chi- 
qibdi. 400 yil aw al uni Venaga keltirishgan. Shu yerdan u butun 
Yevropaga tarqaladi. Shundan so‘ng bolalarga shu m atn b o ‘yicha 
ona tilida mashq bajarish taklif qilinadi.
Ona tili va musiqa fanlari integratsiyasining
xususiyatlari haqida
Bir qarashda, bu ikki predm et umumiyligi shubhali, bir- 
lashtirish imkoniyati m umkin emasday tuyuladi. Shuning uchun 
o‘zlashtirilayotgan mavzuda bu fanlarni nima birlashtirib turga- 
nini ko‘rsatishga urinish bilan birga va ovozga ega bo ‘lishiga eri- 
shishimiz lozim. «Binobarin, nutq va xirgoyi o ‘rtasidagi aloqa il-

---

dizi asarlar q a’riga borib tutashadi. Ko‘pchilik olimlar fikricha, 
o‘sha paytlarda nutq va kuylash uyg‘un bo ‘lgan, ulaming musiqiy 
asoslari farqlanmagan».
Umum iy pedagogikadan m a’lumki, barcha pedagoglarning 
umumiy va asosiy vazifasi bolaning qobiliyati va tafakkurini ri­
vojlantirish asnosida bilimlari, ko‘nikma va o'zlashmalarini, fan 
asoslarini egallash jarayonida ziyraklik layoqatini doimiy ravishda 
takomillashtirib borilishiga erishishdir. Lekin har bir fan 
0
‘qituv- 
chisi bolaning umumiy rivojlanishidan tashqari, uning maxsus 
xususiyatlari sayqallanishiga ham e ’tibor qaratishi lozim.
Psixologiya va metodika sohasida tadqiqot olib borgan uslu- 
biyatshunoslar musiqiy xususiyatlar umumiyligiga alohida to ‘x- 
talishadi. Ayni vaqtda barcha xususiyatlardan nutqiy va musiqiy 
ovozni ajratib olish mumkin. Ana shu xususiyatlar negizida til va 
kuyning tovush a ’zolarini muvaffaqiyatli o ‘zlashtirish mumkin. 
Shunday qilib, ona tili va musiqa o ‘qituvchilari ko‘plab umumiy 
vazifaga ega. Bu vazifalar birgalikda hal qilinsa, ancha samarali 
bo‘ladi. Ona tili va musiqa darslari mavzularining ko‘pi turdosh. 
Ular orasidagi farqlardan ham m etodik samarali vosita sifatida 
oqilona foydalanish mumkin. Ona tili darsi bilan musiqa integ­
ratsiyasi samarali natija beradi. Masalan, qiyin urg‘uga ega so‘z va 
kelishik shakllarini o ‘rganishda she’r yoki qo‘shiq yordamida ushbu 
mavzu yaxshiroq o‘zlashtirilishiga erishish mumkin.
Ona tili darsida tashkiliy boshlanish yoki chigal yozdi mashqi 
sifatida ayrim qo ‘shiq naqorati yoki biror parchasidan foydala­
niladi. Bu bilan bolalar kerakli so‘zlam i, fikmi eslab qohshadi, 
talaflfuzlarini takomillashtirishadi. O na tiU darslarida musiqadan 
foydalanish o ‘quvchilarga tabiat va maishiy hayot muhitiga chu- 
qurroq kirib borishiga ko‘maklashuvchi vaziyat hosil qiladi. Bun­
day integrallashgan darslarda musiqaning tarbiyaviy aham iyati- 
dan zarracha ham kam emas. Muayyan asami tinglash asnosida, 
o‘qituvchi ko'pincha muallif haqida, asar yaratilishi tarixiga oid 
qisqacha m a’lum otlar keltiradi. Bu o ‘quvchilar dunyoqarashi ken- 
gayishiga imkon beradi.