Innovat sion

sa d i nimadan iborat?
9. M aqsadli auditoriyani segmentlash deganda nimani tushunasiz?
10. Brendni shakllantirish mexanizmi qanday ishlab chiqiladi?

---

VI B O B
IN T E R N E T M A R K E T IN G N IN G K O N SEPSU A L 
S T R A T E G IK R IV О JLA N ISH JIH A T L A R I - IN N O V A TSIO N
M A R K E T IN G N IN G T A R K IB IY Q IS M I SIFA T ID A
6 .1 . I n n o v a ts iy a la r n i b o s h q a r i s h d a I n te r n e t
te x n o lo g iy a la rin in g o ‘r n i v a ro li
J a m iy a t v a iq tis o d iy o t riv o jla n is h in in g z a m o n a v iy b o s q ic h i a lo h i-
d a ish la b c h i q a r is h - x o ‘ja lik su b y e k tla ri u c h u n h a m , b u tu n iq tis o d iy o t 
u c h u n h a m e n g y a n g i a x b o ro t v a k o m m u n ik a ts iy a te x n o lo g iy a la r i­
n in g a h a m iy a ti j a d a l o ‘sish i b ila n ta v s ifla n a d i. B u , b irin c h i n a v b a td a , 
p o s tin d u s tr ia l j a m iy a t g a o ‘tilish i v a y a n g i a x b o r o t iq tis o d iy o tin in g
s h a k lla n is h i b ila n b o g ‘liq. G lo b a lla s h u v n in g ta y a n c h in fra tu z ilm a - 
sin i j a h o n a x b o r o t t a r m o g ‘i b o ‘lm is h in te r n e t ta s h k il q ila d i. B o z o r- 
d a g i m a rk e tin g ta d q iq o tla ri b o s q ic h id a k o rx o n a la rd a in n o v a ts i- 
y a la m i b o s h q a r is h d a In te rn e t te x n o lo g iy a la rin in g jo r iy q ilin is h i 
z a m o n a v iy f ir m a la r g a in n o v a ts iy a la r y a r a tis h u c h u n g ‘o y a la r iz la b
to p is h d a s e z ila rli y o r d a m k o ‘rsa ta d i.
In te r n e t te x n o lo g iy a la r p ay d o b o ‘lis h i b ila n in n o v a ts iy a la rn i 
b o s h q a r is h d a r o ‘y b e r g a n aso siy o 'z g a r is h la r q a to rig a q u y id a g ila m i 
k iritis h m u m k in :
-
« k o ‘p g a b ir» a n ’a n a v iy m o d e lid a n in te rn e td a a m a lg a o s h iri- 
la y o tg a n « k o 'p g a k o ‘p » k o ‘p y o 'n a lis h li k o m m u n ik a ts iy a m o d e lig a
o ‘tish , y a ’n i firm a a x b o r o tla rin i is te ’m o lc h ila r g a b ir to m o n la m a u z a - 
tis h d a n re a l v a q t r e jim id a k o rx o n a la rn in g i s t e ’m o lc h ila r b ila n ik k i 
to m o n la m a o ‘z a ro a lo q a la rg a o ‘tilish i;
81

---

- t o ‘g ‘r id a n t o ‘g ‘ri so tu v n i a m a lg a o s h iris h y o ‘li b ila n in n o v a ts i- 
y a la rn i ta q s im la s h n in g u z u n v a k o ‘p p o g ‘o n ali k a n a lla rin i a lm a s h - 
tirish v a u la rn in g fu n k s iy a la ri v o s ita c h ila rn in g b iro n -b ir m a h s u lo t- 
g a e g a lik h u q u q in i o lm a s d a n tu rib ta rm o q d a o ld i-s o td i b itim la rin i 
a m a lg a o s h iris h d a h a r to m o n la m a a x b o ro t b ila n q c flla b -q u v v a tla s h - 
ga b o rib ta q a la d ig a n y a n g i a x b o ro t v o s ita c h ila ri p ay do b o ‘lis h ig a
b o rib ta q a la d i;
- o m m a v iy is te 'm o lc h ig a y o 'n a lg a n lik d a n in n o v a ts io n s o h a d a
y a k k a ta rtib d a g i t a k li f s h a k lla n tiris h g a o ‘tilish i, sh u n in g d e k , u la r- 
d a n b ir q is m i h a m ra q a m li, h a m jis m o n iy s h a k ld a b o ‘lish i m u m k in
b o ‘lg a n y a n g i e le k tro n to v a rla r p a y do b o ‘lish i;
- m o s la s h u v c h a n n a rx s tra te g iy a la rid a n fo y d a la n ish , s h u n in g d e k , 
n a rx s h a k lla n is h ig a y a k k a ta rtib d a g i y o n d a s h u v n i a m a lg a o s h iris h
u s tu v o rlig i.
In te r n e t te x n o lo g iy a la r z a m o n a v iy firm a la rg a in n o v a ts iy a la r 
y a r a tis h u c h u n g ‘o y a la r iz la b to p is h d a k a tta y o rd a m k o 'r s a tis h i 
m u m k in .
In te r n e t o rq a li g ‘o y a la r iz la s h d a b irin c h i b o s h la n g ‘ich m a y d o n c h a
i s te ’m o lc h ila r h is o b la n a d i. U la rn in g e h tiy o jla rin i m ijo z la r o ‘rta s id a
s o ‘ro v la r o ‘tk a z is h , c h a t v a fo ru m la r y o rd a m id a g u ru h m u h o k a m a - 
la ri, firm a la m in g e le k tro n m a n z illa rig a k e lib tu s h a d ig a n x a tla r v o s i- 
ta s id a k u z a tib b o ris h m u m k in . O n la y n s o 'r o v la r is te ’m o lc h ila rn in g
did i, x o h is h -is ta k la ri v a h o k a z o la rn i a n iq la s h m a q s a d id a o ‘tk a z ila d i. 
I s te ’m o lc h ila r q iz iq is h la rin i a n iq la s h n in g en g sa m a ra li u su li s a y t- 
n in g u y o k i b u sa h ifa la rig a ta s h r if b u y u ris h la rn i h is o b -k ito b q ilis h
h is o b la n a d i.
S e rv e rg a b u y u rilg a n ta sh rifla r sta tis tik a s in i tah lil q ilish im - 
k o n iy a tla ri I n te r n e t te x n o lo g iy a la rin in g e n g sa m a ra li v o s ita la rid a n
b iri h is o b la n a d i. R e s p o n d e n tla m in g fa o l is h tio k in i ta la b q ila d ig a n
s o ‘ro v la r o ‘tk a z is h d a n fa rq li ra v is h d a , sta tis tik a ta h lili t a s h r if b u y u - 
r u v c h ila m i fa o l h a r a k a tla rg a ja lb q ilm a g a n h o ld a q im m a tli a x b o r o t 
t o ‘p la s h g a im k o n b e ra d i. K o ‘p la b in te rn e t k o m p a n iy a la r k o m p a n iy a
82

---

s a y tig a ta s h r if la r b o ‘y ic h a s ta tis tik m a ’lu m o tla r t o ‘p la s h im k o n iy a - 
tin i b e ra d i, bu m a ’lu m o tla r ta s h r if b u y u r u v c h ila r s o n i, ta s h rifc h ila r- 
n in g ta k ro riy k i r i s h l a r i s o n i, o m m a v iy lik v a ta s h rifc h in in g s a h ifa d a
b o ‘lish v aq ti, ta s h r if c h in in g g e o g ra fik jo y la s h u v i, u f o y d a la n a d ig a n
d a s tu riy t a ’m in o t v a b ra u z e r , k u n d a v o m id a g i ta s h rifla r s ta tis tik a s in i 
o ‘z ic h i g a o l a d i . S h u n d a y q ilib , i s te ’m o lc h ila m in g ja v o b la r i firm a g a
q a y s i g ‘o y a v a r ia n ti k o ‘p r o q j a l b e tu v c h a n lik k u c h ig a e g a e k a n lig in i 
a n iq la s h g a y o r d a m b e ra d i.
I n te r n e t te x n o lo g iy a la m i a m a lg a o s h ir is h s a m a r a d o rlig i q u y id a g i 
o m illa r b ila n a s o s la n a d i:
- m a b l a g l a m i n g s e z ila rli d a r a ja d a te ja lis h i;
- re a l v a q t r e j i m i d a ish la s h ;
- in te ra k tiv lik ;
- g lo b a l is h tir o k ;
- m a q sa d li d o ir a g a q a ra tilg a n lik ;
- in te rn e t o r q a li s o tu v n i a m a lg a o s h iris h im k o n iy a ti;
- m e h n a t x a r a ja t la r i k a m a y is h i;
- b ir v a q tn in g o ‘z id a k o ‘p s o n li m ijo z la r g a x iz m a t k o ‘rs a tilis h i;
- ra q o b a t m u h i ti n i ta h lil q ilis h n in g s o d d a la s h tirilis h i.
T a rm o q d a is h la s h n in g y u q o r id a k o ‘rs a tilg a n a fz a llik la rid a n ta sh -
q a ri, s h u n i h a m t a ’k id la s h jo iz k i, I n te r n e t y a n g i to v a m in g b o z o rg a
c h iq is h v a q tin i q is q a rtira d i v a k o m p a n iy a la m in g b o z o r s h a ro itla rig a
m o s la s h is h j a r a y o n i n i te z la s h tira d i.
I n te r n e t te x n o lo g iy a la r d a n fo y d a la n is h k o rx o n a la m in g fa o liy a t 
k o ‘rs a tis h s a in a r a d o r lig in i se z ila rli d a r a ja d a o s h iris h g a o lib k e la d i, 
b u n d a a y tib o ‘t ilg a n t a ’s ir b ir v a q tn in g o ‘z id a b ir n e c h ta y o ‘n a lis h
b o ‘y ic h a r o ‘y b e r a d i. K o r x o n a la m in g is h s a m a r a d o rlig in i o sh iris h
o m illa ri, s h u n in g d e k , In te r n e t te x n o lo g iy a la rin in g m illiy iq tis o d i- 
y o tg a t a ’s ir e t i s h j a r a y o n i q u y id a g i r a s m d a a k s e ttirilg a n .
B u n d a n ta s h q a r i, e n g y a n g i a x b o r o t te x n o lo g iy a la rin in g u lk a n ro l 
o ‘y n a s h ig a q a r a m a y , e le k tr o n m a r k e tin g a n ’a n a v iy m a rk e tin g o ‘m i- 
n i b o s m a s d a n , u n i f a q a t t o ‘ld irib tu r a d i, s h u ta riq a m a rk e tin g fa o li-
83

---

y a ti m a jm u y in i k e n g a y tir a d i, y a ’n i a m a liy o td a in te g ra ts iy a la n g a n
y o n d a s h u v q o ‘lla n ila d i. S hu b o is d a n k o rx o n a la rg a e le k tro n m a rk e ­
tin g v a a n ’a n a v iy m a rk e tin g n in g e n g o p tim a l u y g ‘u n la s h u v in i to p is h
m u a m m o s i m a v ju d .