Injenerlik konstruksiyalari 5340700 «Gidrotexnika qurilishi

Zichlagichlar - zulfinning qo„zg„aluvchi va qo„zg„almas qismlari orasidagi tirqishlarni berkitish uchun xizmat qiladi. Ular zulfin berkitilganida ushbu tirqishlar orqali suvni sizib o„tishiga deyarli chek qo„yadi.

Yuza joylashgan yassi zulfinlardagi zichlagichlar ikki turga bo„linadi: yon tomondagi vertikal zichlagichlar va gorizontal zichlagichlar.

Gorizontal zichlagichlar joylashuvi va vazifasiga ko„ra uch turga bo„-linadi: ostki, ustki va oraliq zichlagichlar. Ostki zichlagichlar asosan yuza joylashgan yassi zulfinlarning ostki qismiga qo„yiladi. Ustki zichlagichlar esa asosan suvga botib turuvchi zulfinlada qo„llaniladi. Oraliq zichlagichlar asosan klapanli, ikki qatorli va sektsiyali zulfinlarda qo„llaniladi. Zulfinlarning zichlagichlari asosan ularni yig„ish davrida o„rnatiladi. Chunki, bunda zulfinning qo„zg„aluvchi va qo„zg„almas qismlarining o„zaro joylashuvi va ular orasidagi tirqishlarning aniq o„lchamlari belgilanib olinadi va shunga qarab zichlagichlar o„rnatiladi.


93





Ostki zichlagichlar zulfinning og„irlik kuchi hisobiga ishlaydi. Yon tomondagi vertikal va ustki tomondagi gorizontal zichlagichlar yuqori b’efdagi suvning bosimi ostida zulfinning qo„zg„almas qismidagi quyma elementlariga tayanadi.

Zichlagichlar qanday materialdan tayyorlanishidan qatiy nazar ular ma’lum darajada elastiklik xususiyatiga ega bo„lishi kerak.

Bundan tashqari ularning yemirilishga turg„unligi va muzlashga bardoshligi ancha yuqori bo„lishi kerak.

Hozirgi kunda zichlagichlar asosan rezinadan, yog„ochdan, metalldan va turli xildagi sintetik materiallardan tayyorlanmoqda.

Rezinali zichlagichlarning ko„ndalang kesmi 7.8-rasmda ko„rsatilgan.

Ostki zichlagichlar ko„pincha dub va sosna navli daraxtlarning yog„ochidan tayyorlangan bruslardan, rezinadan va quyma metallardan tayyorlanadi.

Ko'tarish uskunalari. Zulfinning xarakatlanuvchi qismi uning o„lchamlariga bog„liq xolda statsionar ko„tarish mexanizmlari (elektrik va dastakli lebedkalar, vintsimon va gidravlik uskunalar) yoki harakatlanuvchi ko„tarish mexanizmlari (ko„priksimon va boshqa turdagi kranlar, telferlar, xarakatlanuvchi lebedkalar va h.k.) yordamida ko„tarib - tushiriladi. Ko„tarish mexanizmlarining yuk ko„tarish qobiliyati zulfinning oraliq maofasiga, suvning bosimiga, zulfinning materiali va konstruktsiyasiga hamda boshqa omillarga asoslangan holda belgilanadi. Katta o„lchamli gidro-texnika inshootlarining zulfinlarida ko„tarish mexanizmlarining yuk ko„ta-rish qobiliyati 300...500 tonnagacha yetib boradi. Irrigatsiya tizimidagi kichik zulfinlarda esa asosan vintsimon ko„tarish uskunalaridan keng foydalaniladi. Ularni yordamida ko„taruvch va tushiruvch kuchlarni hosil qilish mumkin. Ular o„z konstruktsiyasiga ko„ra juda soda, iqtisodiy jihatdan arzon va eng asosiysi ular ishlatish jarayonida eng ishonchli ko„tarish uskunalaridan biri hisoblanadi.


94





a)


oqm


oqm