Injenerlik konstruksiyalari 5340700 «Gidrotexnika qurilishi

rasm. Yuza joylashgan yakka holdagi yassi zulfinning konstruktiv tuzilishi va asosiy o‘lchamlari: 1-qoplama;

2. 
   yuqori bog‘lam; 3-gorizontal yordamchi to‘sin; 4-yon tomondagi yo‘naltiruvchi g‘ildirak; 5-oldi tomondagi tirgak g‘ildirak; 6-rigel; 7-bo‘ylama bog‘lam; 8-ko‘ndalang bog‘lam; 9-g‘ildirakli tayanch; 10-chetki tayanch ustun; 11- to‘sinlar panjarasidagi vertikal ustun; 12-quyi rigel devoridagi maxsus teshik (a<30° bo‘lganda).
   

Rigellar - zulfinning asosiy yuk ko„taruvchi elementi hisoblanadi. Ular to„sinlar panjarasi orqali qabul qilingan yuklarni chetki tayanch ustunlariga uzatib beradi. Rigellar zulfinning oraliq masofasiga va balandligiga bog„liq holda prokat yoki yig„ma to„sinlar ko„rinishida tayyorlanadi. Ayrim, katta oraliqli zulfinlarda esa ular po„lat ferma ko„rinishida ham tayyorlanishi mumkin.

Chetki tayanch ustunlari - chetki tayanch ustunlari rigellar va bo„ylama bog„lam fermalari orqali uzatiladigan gorizontal va vertikal kuchlarni qabul qilib, ularni harakatlanuvchi tayanchlarga va osma qurilmalarga uzatib beradi. Bundan tashqari, chetki tayanch ustunlari rigellarning uchlarini o„zaro qo„zg„almas tarzda tutib turishga va ularga harakatlanuvchi tayanchlarni o„rnatish uchun ham xizmat qiladi.

Ko‘ndalang bog‘lamlar - asosan vertikal fermalar ko„rinishida loyihalanadi. Ularning belbog„lari vazifasini bir tomondan to„sinlar panjarasidagi vertikal ustunlar bajarsa, ikkinchi tomondan bo„ylama bog„lam fermalarining ustunlari bajaradi. Ko„ndalang bog„lam fermalarining panjaralari turli shaklda konstruktsiyalanishi mumkin. Keyingi yillarda ko„ndalang bog„-lamlarning panjaralari yaxlit po„lat tunukalarga ya’ni diafragmalarga al-mashtirilmoqda.

Ko„ndalang bog„lamlar rigellar va bo„ylama bog„lamlardan tashkil topgan parallelepipedlarning fazoviy qo‘zg‘almasligini ta’minlashga ham-da ularni buralib ketishdan asrashga xizmat qiladi. Bundan tashqari, agar zulfindagi alohida rigellar notekis yuklangan bo„lsa ko„ndalang bog„lamlar ushbu yuklarni o„zaro teng taqsimlab berishga ham xizmat qiladi.

Bo‘ylama bog‘lamlar - rigellarning cho„zilishga ishlaydigan belbog„lari tekisligida joylashgan bo„lib, ushbu belbog„lar bilan birgalikda bo„ylama yo„nalgan vertikal fermani tashkil etadi. Rigellarning siqilishga ishlaydigan belbog„lari tomonidan bo„ylama bog„lamlar vazifasini qoplama o„taydi. Chunki, u to„sinlar panjarasidagi elementlar bilan birgalikda yaxlit bir butun bikr diskni hosil etadi. Bo„ylama bog„lamlar asosan zulfinning xususiy og„irlik kuchini va boshqa vertikal yo„nalgan kuchlarni qabul qiladi va ularni chetki tayanch ustunlariga uzatib beradi. Ular gorizontal tarzda joylashgan rigellarning vertikal yo„nalish bo„yicha


89





deformatsiyalanishini kamaytirib, o„zaro qo„zg„almas tarzda joylashuvini ham
ta’minlab beradi.

Yassi zulfinlarda ko„ndalang va bo„ylama bog‘lamalarning asosiy vazifasi
zulfinlarning fazoviy konstruktsiyalar singari ishonchli tarzda ishlashini
ta’minlashdan iboratdir.