|
bolalar maktabda
ham, undan tashqarida ham pedagogik jamoa va keng jamoatchilik e’tiborida turadi.
Shu sababli bugungi kunda deviant xulqli
voyaga yetmaganlar bilan ishlashni
jonlantirish, voyaga yetmaganlar orasida huquqbuzarlikning oldini olish masalalari-
ga e’tiborni kuchaytirish pedagogik va psi xologik korrektsiya metodlariga murojaat
etish ni talab etadi.
Mavjud o‘rganilgan tadqiqot ishlarining tahlilida o‘quvchilarda huquqiy madani-
yatni shakllantirishning ilmiy-pedagogik asoslarini yaratish, voyaga yetmaganlarning
ijtimoiy-psixologik muammolari, jinoyatchilikni individual oldini olish, o‘smirlarda maf-
kuraviy immunitetni shakllantirishga e’tibor qaratilgan bo‘lsa-da, ta’lim muassasala-
rining hududiy joylashuvini, o‘ziga xos tomonlarini, demografik xususiyatlarni, shu-
87
ningdek, o‘quvchilar o‘rtasida huquqbuzarliklar va jinoyatchilikning oldini olishning
metodologik asoslari, innovatsion pedagogika yo‘nalishlari va pedagogik profilaktika
o‘tkazish yo‘nalishlari, o‘quvchilar o‘rtasida huquqbuzariklar va jinoyatchilikning oldi-
ni olishni ta’minlashda o‘qituvchilar salohiyatining roli inobatga olinmagan. Shu bois,
huquqiy ta’lim-tarbiyani amalga oshirishda o‘quvchilar o‘rtasida huquqbuzarliklar va
jinoyatchilik profilaktikasini takomillashtirish kabi masalalar o‘z yechimini kutayotgan
vazifalar sirasiga kiradi.
voyaga yetmaganlarning nazoratsiz qolishi, ya’ni uning oila a’zolari va o‘quv
muassasasi tomonidan uning xulq-atvori, vaqtini qay tarzda o‘tkazishi ustidan na-
zoratning yo‘qolishi ota-onaning o‘z farzandlariga nisbatan majburiyatlarini bajara
olmasligi, bajarishni istamasligi yoki bunday imkoniyatga ega emasligi asosida vu-
judga kelishi mumkin. Ammo o‘z navbatida voyaga yetmaganning nazoratsizligini
keltirib chiqaruvchi omil sifatida uning oilasidagi muhitning buzilganligini ham e’tirof
etish lozim. Bu borada oilada bolaga nisbatan talabchanlikning yo‘qligi, uning o‘qishi
va vaqtini qay tarzda o‘tkazishiga befarqlik, uning majburiyatlari doirasining belgilab
berilmaganligi, ota-onasi tomonidan uning tanishlari kimligini nazorat qilmaslik kabi
holatlarni keltirish mumkin.
Qarovsizlik – bu nazoratsizlikning eng yuqori ko‘rinishi bo‘lib, u voyaga yetma-
gan ustidan nazoratning yo‘qligi bilan birga uning muqim yashash joyiga ega emas-
ligida ham ifodalanadi.
yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib, bugungi kunda umumiy o‘rta ta’lim maktabla-
rida tashkil etiladigan huquqiy ta’lim-tarbiya jarayonining mazmun-mohiyatini peda-
gogik, psixologik jihatlarini yoritish, o‘quvchilar o‘rtasida huquqbuzarliklar va jinoyat-
chilikning oldini olishga yo‘naltirilgan (o‘quvchilar, o‘qituvchilar, ota-onalar, mahalla
faollariga mo‘ljallangan) profilaktik tavsiyalar ishlab chiqish, ulardan foydalanish ti-
zimini amaliyotga tatbiq etish, samaradorligini aniqlash muhim ahamiyat kasb etadi.
tarbiyasi qiyin, xulqida salbiy nuqsonlar uchraydigan yoshlarni kelib chiqishining
ijtimoiy sabablari bilan birga pedagogik va
psixologik sabablari mavjud.
“Shaxsning biologik o‘sishidagi nuqsonlari, sezgi organlarining kamchiliklari,
o‘qishga salbiy ta’sir etuvchi oliy nerv faoliyati va temperamentdagi qusurlar huquq-
buzarliklarning kelib chiqishiga sabab bo‘ladi”
2
.
Shaxsning psixik o‘sishidagi kamchiliklar, chunonchi, aql-idrokning zaif rivojlan-
ganligi, irodaning bo‘shligi, hissiyotning kuchsizligi, zarur ehtiyoj va qiziqishlarning
mavjud emasligi, voyaga yetmaganlarning intilishi bilan mavjud imkoniyati o‘rtasidagi
nomutanosiblik va boshqalar xatti-harakatni izdan chiqaradi.
Umumiy o‘rta ta’lim maktab o‘quvchisining shaxsiy fazilatlarida tarkib topishi
mumkin bo‘lgan
nuqsonlar: axloqiy hislarning yetishmasligi, o‘qituvchi, guruh jamoa-
si, oila a’zolari bilan noto‘g‘ri muloqot, ishyoqmaslik, bo‘sh vaqtni to‘g‘ri taqsimlamas-
lik va boshqalar ham salbiy holatlarni vujudga keltiradi.
o‘quvchi shaxsining
bilim, o‘quv faoliyatidagi kamchiliklari – aqliy faoliyat usulla-
ridan keng foydalana bilmaslik, eng muhim bilim, ko‘nikma va malakalarni egallash-
2
Abdullayeva Sh.A. o‘spirinlar xulqidagi nuqsonlarni diagnostika qilish va korreksiyalashning
pedagogik asoslari. p.f.d. uchun yozilgan diss. 13.00.01-pedagogika nazariyasi va tarixi. – T., 2005,
56-b.
88
Do'stlaringiz bilan baham: |
