Ilmiy-metodik jurnali scientific-methodical journal ministry of public education of the

1-rasm. “Dasturlashtirilgan ta’lim” asosida o‘quv kurslarini ishlab chiqish
algoritmining bir qismi.
Faqatgina dastlabki ishni diqqat bilan amalga oshirish, tayyorlangan o‘quv das-
turining samaradorligini va pedagogik amaliyotda maqsadlarga erishish uchun uni 
muvaffaqiyatli ishlatish imkoniyatini ta’minlaydi. Dasturlashtirilgan ta’limning asoslari 
quyidagilardir:
Ma’lum qismdagi o‘quv materialini 
o‘zlashtirish
Savol va topshiriqlarga javob
keyingi savolga javob yoki 
ma’lumotning yangi qismiga 
o‘tish
To‘g‘ri
yo‘q

---

123
– o‘quv materialining mantiqiy yakunlangan kichik qismi;
– talabalarning faol mustaqil ishi;
– o‘quv materialining o‘zlashtirish darajasini doimiy ravishda monitoring qilish;
– o‘qitish tezligi va o‘quv materiallari hajmini individualizatsiya qilish. Har bir ta-
laba unga qulay rejimda ishlaydi;
– ma’lumot uzatish jarayonida o‘qituvchining vaqtini tejash;
– texnik vositalar va avtomatlashtirilgan o‘qitish vositalaridan foydalanish imko-
niyati.
Pedagogik texnologiyalarning ko‘plab boshqa turlari kabi dasturlashtirilgan ta’lim 
ham muayyan kamchiliklardan holi emas. Ba’zan dasturlashtirilgan matn yoki quril-
ma o‘quvchilarning o‘qishdagi qiziqishini yo‘qotishga olib keladi. Bundan tashqari, 
bu  texnologiyalar  o‘quv  jarayonida  talabalar,  jonli  nutq  “o‘chirilgan”  bo‘lib,  fikrlash 
va pedagogik muloqot asosiy hujjat hisoblanadi, shuningdek, haddan tashqari xoti-
ra  uchun murojaat ko‘payib ketadi. Dasturlashtirilgan ta’limning rivojlanish amaliyo-
ti shuni ko‘rsatadiki, bir soatlik o‘quv mashg‘ulotlariga mo‘ljallangan dasturni tuzish 
 uchun 50-75 soatlik ishni sarflash kerak.
Xulosa qilib aytganda, o‘quv dasturi o‘qituvchining bir qator funksiyalarini baja-
radi:
– o‘quvchilar uchun o‘quv ma’lumotlarining manbasi;
– o‘quv jarayonini va uni boshqarishni tashkil etadi, talabalarning ta’lim-tarbiya 
ishlarini tashkil qiladi;
– materialning assimilyatsiya darajasini nazorat qiladi va ushbu nazorat natijala-
riga qarab uni takomillashtirish imkoniyatini ta’minlaydi;
– materiallarni o‘rganish tezligini tartibga soladi;
– zarur tushuntirishlar beradi;
– xatoliklarni bartaraf qiladi va agar ular yuzaga kelsa, ularni to‘g‘rilash imkoni-
yatini samarali ravishda ta’minlaydi;
– hisobot beradi.
Umuman olganda, dasturlashtirilgan ta’lim o‘qituvchini va talaba o‘rtasidagi be-
vosita  muloqotning  subyektiv  omillarini  maksimal  darajada  yo‘q  qilish  bilan  o‘quv 
jarayonini rasmiylashtirishga qaratilgan ta’limdir. Kompyuter texnologiyalari va ma-
sofadan o‘qitishning rivojlanishi ta’lim dasturlarida dasturlashtirilgan o‘qitish nazari-
yasining rolini oshiradi.