Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

SHilliq osti parbasi 
siyrak tolali shakllanmagan birikti-ruvchi to’qimadan iborat. Bu qavat 
ichakning harakatchanligipi 
ta’minlab, ichak yuzasining shaklini belgilaydi. SHilliq osti pardasida Meysner nerv chigali ham 
yotadi. Qizilo’ngach va o’n ikki barmoq ichakda shilliq osti pardada xususiy bezlar yotadi. 
Mushak parda. 
Ichak nayining oldingi va orqa qismi mushak parda ko’ndalang-targ’il, o’rta 
bo’lagida silliq mushaklardan ibo-rat. Mushak pardada ichki - tcirkulyar, tashqi - bo’ylama 
yotgan mushaklar bo’lib, ular orasidagi biriktiruvchi to’qimada Auer-bax nerv chigallar, qon va 
limfa tomirlar joylashadi. 
Tashqi
-
seroz 
yoki 
adventitcial parda. 
Me’da-ichak nayining asosiy qismi mana shu seroz parda - 
qorin pardaning vistceral varag’i bilan o’ralgan. Seroz pardaning asosi qon tomirlar va nerv 
tolalari tutgan siyrak tolali shakllanmagan biriktiruvchi to’qimadan iborat bo’lib, tashqaridan - 
bir qavatli yassi epite-liy - mezoteliy bilan qoplangan. Hazm yo’llarining ayrim joy-larida 
(qizilo’ngach, to’g’ri ichakning bir qismida) seroz parda bo’lmay, bular nerv va tomirlar tutuvchi 
biriktiruvchi to’qimadan iborat adventitcial parda bilan o’ralgan. 
HAZM QILISH SISTEMASINING OLDINGI BULAGI 
Hazm sistemasining oldingi bo’ l a gi g a og’iz bo’sh-lig’i va uning hosilalari - lab, lunj, milk, 
qattiq tanglay, yumshoq tanglay, tishlar, so’lak bezlari, murtaklar, yutqin va qizilo’ngach kiradi. 
Hazm sistemasining oldingi qismi oziq mod-dalarga asosan mexanik ta’sir ko’rsatadi. So’lak 
bezlarining mahsuloti (amilaza va maltaza) ta’sirida og’iz bo’shlig’ida ugle-vodlarning dastlabki 
parchalanishi boshlanadi. Til so’rg’ichlari-da ko’plab joylashgan ta’m sezish so’g’onlari oziqani 
degustatciya qiladi. Og’iz va yutqin chegarasida Pirogovning limfoepitelial halqasi yotadi. Ular 
organizmni himoya qiluvchi murtaklardan iborat. 
OG’IZ BUSHLIG’I 
Og’iz bo’shlig’ining takomillashishi juda murakkab bo’lib, bu jarayonda uchala embrion 
varag’ining hujayralari qatnashadi. Oldingi ichakning teri ektodermasiga tutashgan erida og’iz 
chu-qurchasi hosil bo’ladi. Og’iz chuqurchasi 5 ta bolish bilan chegara-lanadi: frontal qismi, 
ikkita yuqori jag’ va ikkita pastki jag’ qismidan iborat. YUqori va pastki jag’ bolishlari 
rivojlanish jarayonida o’zaro qo’shiladi va jag’larni hosil qiladi. YUqori jag’ bolishlari yuzasida 
tanglay o’simtalari hosil bo’ladi, bu o’z navbatida og’iz va burun bo’shlig’ini ajratadi. Birlamchi 
og’iz bo’shlig’i epiteliysi mezenximaga botib kirib plastinka hosil qiladi. Buning natijasida og’iz 
bo’shlig’ining old teshigi hosil bo’lishiga sabab bo’ladi. 
Og’iz bo’shlig’ining shilliq iardasi o’ziga xos xususiyatga ega. SHilliq parda ko’p qavatli yassi 
epiteliy bilan qoplangan. SHil- 
liq pardaning muskul qatlami esa kam rivojlangan yoki butun-lay bo’lmaydi. Og’iz bo’shlig’i 
epiteliysi tomirlarga va hujayra elementlariga boy bo’lgan biriktiruvchi to’qimadan iborat xusu-
siy qavatning ustida yotadi. Epiteliy hujayralari doimo tushib, almashinib turadi (1 minutda 
taxminan 100 ming epiteliy hu-jayrasi almashinadi). Tanglay bo’rtmasining al’veolyar o’simta-
lari va qattiq tanglayning oldingi sohasining shilliq osti pardasi bo’lmasdan, shilliq parda 
to’g’ridan-to’g’ri suyakning ustki pardasiga yopishgan bo’ladi. Lab, lunj, yumshoq tanglay va 
og’iz bo’shlig’ining tubida siyrak shakllanmagan biriktiruvchi to’qima-dan iborat shilliq osti 
pardasi joylashadi. Og’iz bo’shlig’i epi-teliysi turli sohalarda bir xil tuzilishga ega bo’lsada, 
muguz-lanish jarayoni til ustida, lunj, tanglay va tilning pastki qismlarida nisbatan 
rivojlangandir. Epiteliyda bir necha qa-vat hujayralar tafovut etiladi. 
1. 
Bazal (asosiy) qavat. 
Bu qavat hujayralari bo’ychan tci-lindrsimon bo’lib, yadrosi hujayra 
asosida joylashadi. Hujay-ra tcitoplazmasi turli moddalarga, jumladan, mukopolisaxarid va RNQ 
ga boy. TCilindrsimon hujayralar bo’linish xususiyatiga ega va shu qavat hisobiga yuqoridagi 
hujayralar tiklanib turadi. 
2.