Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

ESHIGUV VA L5UVOZANAG ORGANLARI 
Eshituv va muvozanat organlari fiziologik jihatdan bir-biridan keskin farq qiladi, chunki eshituv 
organi tovush ta’si-rotlarini qabul qilish uchun xizmat qilsa, muvozanat organi ta-naning 
fazodagi vaziyatini idora qiladi. Ammo ular morfolo-gik jihatdan yaxlit organ bo’lib, bir 
manbadan taraqqiy etadi va quloqlarda joylashadi. Bu organlarni umumiylashtirib dah-liz - 
chig’anoq organi ( organum vestibulo-cocleari ) ,ham deb atadadi. 
Eshituv organi uch qismdan: tashqi quloq, o’rta quloq (yoki nog’ora bo’shlig’i) va ichki quloq 
(yoki labirint) dan iborat (119-rasm). 
TASHQI QULOQ 
Tashqi quloq nog’ora parda, tashqi eshituv yo’li va quloq suprasidan iborat. 
Nogora parda 
shakli 
oval, bir oz botiq bo’-ladi. Eshituv suyakchalaridan biri - bolg’acha o’z dastasi yordami-da 
nog’ora pardaning ichki yuzasiga yopishadi. Bolg’achadan nog’ora pardaga qon tomirlar va 
nervlar o’tadi. Nog’ora parda zich fib-roz to’qimadan tuzilib, pardaning tashqi qatlamlaridan 
kolla-ten tolalar radial yo’nalishga, ichki qatlamlarida esa tcirkulyar yo’nalishga ega bo’ladi. 
Pardaning har ikkala yuzasi ham mutlaqo tekisdnr. Elastik tolalar nog’ora pardaning 
periferiyasida va markazida uchraydi. Nog’ora pardaning ichki yuzasi qalinligi 20-30 mkm 
yupqa shilliq parda bilan qoplantan. SHilliq parda 

---

200 
epiteliysi bir qavatli kubsimon bo’ladi. Nog’ora pardaning tash-^i yuzasi tashqi quloqning 
qalinligi 50-60 mkm bo’lgan teri epidermisidan iborat. 
Tashqi quloq nayining tog’ay qismi elastik tog’aydan tuzil-gan. U quloq suprasidan 
boshlanuvchi teri bilan qoplangan. Bu erdagi teri umuman tananing boshqa qismlaridagi teri kabi 
tu-zilgan. Nay tog’ay qismining terisida ingichka tukchalar bo’lkb, ularning sumkasiga yirik 

---

201 
yog’ bezlari ochiladi. YOg’ bezlaridan chuqurroqda oltingugurtga boy sekret ishlovchi bezlar 
(glandulae ceruminosa ) joylashadi. Bu bezlar o’zgargan ter bezlari bo’-lib, oltingugurt tutgan 
quloq sarig’ini ishlab chiqaradi. Quloq sarig’i esa o’z tarkibida yog’lar va oltingugurt saqlovchi 
va eshi-tuv nayini ho’llab turuvchi sarg’imtir suyuqlikdir. 
Quloq suprasi teri bilan qoplangan elastik tog’ayli yuqa plastinkadan iborat. Ko’p qavatli yassi 
epiteliy yuzasida oz miqdorda ingichka tuklar mavjud. Supra terisida yog’ bezlari-ning chiqaruv 
yo’llari va kam miqdorda ter bezlari uchraydi. 
URTA QULOQ 
Urta quloq nog’ora bo’shliq, eshituv suyakchalari va eshituv naychasidan iborat (119-rasm ga q). 
Urta quloq bo’shlig’i - n o g’ o-ra bo’shliq chakka suyagida joylashib, ichi havo bilan to’lgan. 
Uning devori, eshituv suyakchalari va nog’ora pardaning ichki yuza-si shilliq parda bilan 
qoplangan. Bu parda periost bilan zich birlashib ketgan yupqa biriktiruvchi to’qima qatlamidan 
va bir qavat kubsimon yoki tcilindrsimon epiteliydan tuzilgan. Nog’o-ra bo’shliqning medial 
devorida 2 ta teshik yoki» «darcha» bor. Birinchisi oval «darcha» bo’lib, unga uzangi 
suyakchasining asosi porshen’ shaklida kirib turadi. Bu darcha nog’ora bo’shliqni chi-
g’anoqning dahliz (vestibulyar) narvonidan ajratadi. Ikkinchi-si aylana darcha bo’lib, u tolali 
parda bilan yopilgan. Bu darcha nog’ora bo’shliqni nog’ora narvondan ajratadi. 
Epiteliy ba’zi joylarda (nog’ora parda chekkasida, Evstaxiy naychasi teshigi og’zida) hilpillovchi 
hujayralardan iborat. SHilliq pardada odatda bezlar kuzatilmaydi. Urta quloqdan burun-halqum 
bo’shlig’iga diametri 1-2 mm bo’lgan eshituv n a y ch a s i ( tuba auditiva seu Eustachi) 
yo’naladi. Bu suyak-to-g’ayli naycha bo’lib, suyak qismining shilliq pardasi tuzilishi bo’yicha 
nog’ora bo’shlig’ining shilliq pardasiga o’xshash va ko’p qa-torli hilpillovchi epiteliy bilan 
qoplangan. Tog’ay qismida shilliq osti pardasi ham farq qilinadi. Epiteliy ko’p qatorli 
hilpillovchi bo’lib, unda qadahsimon hujayralar uchraydi. Lim-fotcitlarga boy xususiy pardada 
shilliq bezlar joylashgan. Ev-staxiy naychasi devorining tog’ayi o’ziga xos tuzilishga ega bo’-lib, 
gialin, elastik va tolali tog’aylarning aralash manzarasi-ni hosil qiladi. Naycha orqali nog’ora 
bo’shliqdagi havoning bosimi muayyan darajada saqlanishi ta’minlanadi. Naychaning 
xalqumga qaragan teshigi oldida shilliq parda limfoid fol-likullarga boy bo’lib, nay murtagini 
hosil qiladi. 
Urta quloqda uchta eshituv suyakchalari- bolg’acha, san-doncha va uzangicha bor. Bu suyaklar 
sistemasi bolg’achaning sopi yordamida nog’ora pardaga tutashadi, uzangicha esa ichki 
quloqning oval darchasiga kirib turadi. SHu tufayli nog’ora pardaning teb-ranishi ichki quloq 
suyuqlig’iga uzatiladi. 
ichki 
QULOQ
Ichki quloq chekka suyagining tag qismida joylashgan suyak labirintini hosil ^luvchii suyak 
bo’shliqlari sistemasidan ibo-rat (119-rasm ga q.). Bu suyak labirinti ichida parda labirinti 
joylashib, suyak labirint devoridan