Ijtimoiy siyosat

Konsensus siyosati (1940–1970-yy.).
60
Ikkinchi jahon urushidan 
keyin Britaniya iqtisodiyoti inqirozga yuz tutdi. Vujudga kelgan inqiroz 
oqibatlarini bartaraf etish chora-tadbirlari iqtisodiy siyosat dasturlari 
doirasida amalga oshirildi. Bunda Keyns ta‘limoti asosida talabni 
boshqarish tamoyilidan foydalanildi. Mazkur vaziyatda xo‗jalik ishlariga 
davlatning aralashuvi orqali talabni qo‗llab-quvvatlash chora-tadbirlari 
orqali vujudga kelgan ishsizlik va iqtisodiy inqiroz oqibatlarini bartaraf 
etishga yo‗naltirilgan dasturlar amalga oshirildi. Ishsizlar, og‗ir kasallar 
va nogironlar, pensionerlar, uy-joy bilan ta‘minlanmaganlar, ijtimoiy 
jihatdan muhtoj aholi qatlamlariga nisbatan ijtimoiy qo‗llab-quvvatlash 
dasturlari ishlab chiqildi. Ularga nisbatan turli ijtimoiy nafaqalarning 
joriy etilishi (ishsizlik, nogironlik nafaqasi, pensiya to‗lovlari va 
boshqalar), ayrim turdagi tovar va xizmatlar (mamlakatda aholining 
minimal turmush darajasini belgilovchi tovar va xizmatlar tarkibi)dan 
foydalanishda imtiyozlarning joriy etilishi orqali talab darajasining 
ortishiga erishildi. Natijada ijtimoiy ta‘minot tizimi muassasalari, 
jumladan ta‘lim va sog‗liqni saqlash, uy-joy qurilishi sohalarida bandlik 
darajasining o‗sishiga erishildi. Ushbu holat ―Umumjamiyat farovonligi 
davlati‖ga xos bo‗lgan xususiyatlarni o‗zida mujassamlashtirdi. 
Konsensus siyosatining o‗ziga xos jihati shundaki, aholining nochor 
qatlamini ijtimoiy jihatdan qo‗llab-quvvatlash, aholining minimal 
turmush darajasini ma‘lum turdagi tovar va xizmatlarga nisbatan 
imtiyozlarni belgilanishi natijasida ularga nisbatan bo‗lgan talabni 
60
Social policy. P.155-156 

---

124 
shakllantirish orqali ishsizlik darajasini pasaytirish va iqtisodiy 
tanazzuldan chiqishga erishildi. Ushbu vaziyatda davlat inflyatsiya 
darajasini boshqarishi zarur. Bunda davlat iqtisodiyotdagi pul massasi 
bilan ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar hajmi o‗rtasidagi muvozanatni 
ta‘minlashi zarur bo‗ladi.
1940–1970 yillarda Britaniya hukumati tomonidan qo‗llanilgan 
ijtimoiy siyosat yalpi talab darajasini oshirish orqali iqtisodiy 
rivojlanishga erishish imkoniyatini yaratdi. Ushbu davrda Konservativ va 
Leyboristik partiyalari iqtisodiy siyosatni amalga oshirishda quyidagi 
maqsadlarni ko‗zlashdi: 
- iqtisodiy o‗sish; 
- inflyatsiyaning past darajasi; 
- maqbul to‗lov balansi (jumladan, eksport va import); 
- to‗liq bandlik. 
Ushbu maqsadlarga erishishda quyidagi iqtisodiy mexanizmdan 
foydalanilgan: 
- davlat xarajatlari va soliq yukini boshqarishda fiskal siyosatni 
qo‗llash; 
- monetar (pul-kredit) siyosat; 
- daromadlar siyosati va mehnat bozorini boshqarish.