Ijtimoiy siyosat

Inglizcha 
Izoh 
Ijtimoiy risk 
Социальный 
риск 
Social risk 
ishlovchining 
ish 
haqidan 
mahrum 
bo‗lishi, 
daromadlarining 
yashash 
minimumidan 
pasayishi, 
tibbiy 
yordamga 
ehtiyoj 
sezish va boshqa ijtimoiy 
xizmatlarga ob‘ektiv muhtoj 
bo‗lishi holatlarining ro‗y 
berish ehtimolligi 

---

73 
Ijtimoiy 
ta‘minotning 
iqtisodiy 
funksiyasi 
Экономическая 
функция 
социального 
обеспечения 
Economic 
function of 
social 
welfare 
ishlovchining yoshga doir, 
mehnatga layoqatizligi yoki 
boquvchisini 
yo‗qotganligi 
oqibatida 
beriladigan 
to‗lovlarda, 
favqulodda 
hodisalar 
yuz 
berganda 
ijtimoiy yordam ko‗rsatish, 
kam ta‘minlanganlarga pul 
yoki natural shakldagi yordam 
ko‗rsatishda namoyon bo‗ladi. 
Ijtimoiy 
ta‘minotning 
siyosiy 
funksiyasi 
Политическая 
функция 
социального 
обеспечения 
Political 
function of 
social 
welfare 
jamiyatda 
aholining 
turli 
qatlamlari o‗rtasida ijtimoiy 
barqarorlikni 
ta‘minlashni 
ifodalaydi. 
Ijtimoiy 
ta‘minotning 
demografik 
funksiyasi 
Демографическ
ая функция 
социального 
обеспечения 
Demographic 
function of 
social 
welfare 
mamlakatning 
iqtisodiy 
rivojlanishi 
uchun 
zarur 
bo‗lgan ishchi kuchini takror 
ishlab 
chiqarishni 
rag‗batlantirishni ifodalaydi. 
Ijtimoiy 
ta‘minotning 
ijtimoiy 
funksiyasi 
Социальная 
функция 
социального 
обеспечения 
Social 
function of 
social 
welfare 
mehnatga 
layoqatsiz 
va 
boshqa 
aholini 
ijtimoiy 
yordamga muhtoj guruhlarini 
jamiyatning to‗laqonli a‘zosi 
sifatida o‗zlarini his qila 
olishlari 
uchun 
ijtimoiy 
mavqeyini 
tiklashga 
qaratilgan. 
Aholining 
ijtimoiy 
yordamga 
muhtoj 
qatlamlari 
Нуждающий
слой населения 
Necessitous 
layer of 
population 
nogiron 
bolalar, 
urush 
qatnashchilari, 
faxriylar, 
yolg‗iz keksalar va boshqalar. 
Muruvvat uyi 
Детский дом 
Orphanage 
Yetim va qarovsiz bolalarni 
tarbiyalovchi 
o‗qituvchi, 
qariya, 
nogiron, 
yolg‗iz 
qolgan keksalar yashashi va 
ularni parvarishlash uchun 
mo‗ljallangan, dam olish yoki 
yashashi 
mumkin bo‗lgan 
xayriya muassasalari. 
Qariyalar uyi 
Дома для 
престарелых 
Home for the 
elderly 
Oilada yashash imkoniyatiga 
ega bo‗lmagan va muntazam 
ravishda parvarishga muhtoj 
keksayib 
qolgan 
fuqarolar 

---

74 
uchun ijtimoiy rivojlantirish 
muassasasi. Qariyalar uyida 
yashash sabablarini uch turga 
guruhlash mumkin: ijtimoiy, 
psixologik va tibbiy-ijtimoiy. 
Reabilitatsiya 
Реабилитация Rehabilitation Organizmning 
buzilgan 
funksiyasini 
va 
kasal, 
nogironlarning mehnat qilish 
qobiliyatini 
tiklashga 
yo‗naltirilgan tibbiy, ijtimoiy-
iqtisodiy, pedagogik, kasbiy 
va yuridik tadbirlar majmui. 
Gildiya 
Гильдия 
Guild 
Umumiy 
maqsad 
va 
manfaatlar zaminida tashkil 
etilgan birlashma, uyushma. 
Odatda san‘at sohasida tashkil 
etiladi. 
Skandinaviya 
Скандинавия 
Scandinavia Yevropa 
shimolida 
Skandinaviya yarim orolida 
joylashgan 
Shvetsiya, 
Norvegiya, 
Finlandiya, 
Islandiya 
va 
Daniya 
mamlakatlaridan 
tashkil 
topgan. 
Koalitsiya 
Коалиция 
Coalition 
Ixtiyoriy shartlarda umumiy 
maqsadga 
erishish, 
muammolarni birgalikda hal 
qilish 
maqsadida 
tashkil 
etiluvchi birlashma, uyushma.
 
Tibbiy sug‗urta 
Медицинское 
Страхование 
Medical 
insurance 
Sog‗liqni muhofaza qilish 
aholi manfaatlarini ijtimiy 
himoya qilish shakli. Uning 
maqsadi 
tibbiy 
sug‗urta 
hodisasi 
sodir 
bo‗lganda 
jamg‗arilgan 
vositalar 
hisobidan 
tibbiy 
yordam 
olishdan 
fuqarolarni 
kafolatlash va oldini olish 
tadbirlarni moliyalashtirish. 
Investitsion 
daromadlar 
Инвестицион-
ные доходы 
Investment 
revenue 
Investitsion 
faoliyatdan 
olinuvchi daromadlar. 
Yolg‗iz keksalar 
Одинокие 
престарелые 
The lone olds 
Turli sabablarga ko‗ra qarilik 
davrida 
oilasi, 
do‗st-yaqinlari 
bo‗lmagan yoki ulardan ajralib 
qolgan keksalar. 

---

75 
STIR 
Идентификаци
онный номер 
налогоплатель
щика (ИНН) 
Identification 
number of 
tax payer 
(INTP) 
Soliq 
to‗lovchining 
identifikatsion raqami. 
Mehnatni 
muhofaza qilish 
Защита труда 
Labor 
protection 
Mehnat jarayonida insonlar 
xavfsizligi, 
sog‗ligini 
va 
mehnat qobiliyatini saqlashga 
qaratilgan me‘yoriy-huquqiy, 
ijtimoiy-iqtisodiy 
chora-
tadbirlar majmui 
Mehnatni 
moddiy 
rag‗batlantirish 
Материальное 
стимулирова-
ние труда 
Material 
stimulation 
of labor 
Samarali mehnatni moddiy va 
pul 
ko‗rinishida 
rag‗batlantirish, 
mehnat 
motivatsiyasining 
ustuvor 
usuli hisoblanadi. 
Ishlab chiqarish 
jarayondi 
jarohatlanish 
Несчастное 
случай в 
производстве. 
Work 
accident 
Ishlab chiqarishdagi baxtsiz 
hodisa 
natijasida 
inson 
salomatligida 
yuz 
bergan 
o‗zgarish. 
Maxsus 
vrachlardan iborat eekspertlar 
kommisiyasida 
ko‗rib 
chiqiladi, nogironlik guruhi 
belgilanadi, agar jabrlanuvchi 
sug‗urta shartnomasiga ega 
bo‗lsa, 
vrachlik-sug‗urta 
eksperti komissiyasi ko‗rib 
chiqadi. 
Mehnat bozori 
Трудовой 
рынок 
Labor market Ishchi kuchini taqsimlash va 
undan foydalanishni tartibga 
soluvchi 
va 
muvofiqlashtiruvchi iqtisodiy-
ijtimoiy, 
tashkiliy-huquqiy 
chora-tadbirlar va institutlar 
tizimi. 
Ishchi 
kuchining 
harakatlanishi jarayoni, uning 
ijtimoiy 
ishlab 
chiqarish, 
bo‗shatilish, 
foydalanish, 
taqsimlanish 
va 
qayta 
taqsimlanishga 
jalb 
etilganligi. 
 
 
 

---

76 
Nazorat savollari:
1.
Ijtimoiy ta‘minotning o‗ziga xos xususiyatlarini sharhlang. 
2.
Ijtimoiy ta‘minotning funksiyalarini izohlab bering. 
3.
O‗zbekistonda ijtimoiy ta‘minotni amalga oshirishning huquqiy 
asoslari va mohiyatini yoritib bering. 
4.
XIX asrda Yevropada ijtimoiy siyosatni rivojlanish bosqichlarini 
yoritib bering. 
5.
XX asr boshlarida Yevropada ijtimoiy siyosatni takomillashtirish 
yo‗nalishlarini aytib bering. 
6.
Aholini ijtimoiy himoya qilish modellarining mohiyatini va o‗ziga 
xos xususiyatlarini yoritib bering. 
7.
Aholini ijtimoiy himoya qilishda neoliberal model mohiyatini 
yoritib bering. 
8.
XXI asr boshlarida rivojlangan mamlakatlarda ijtimoiy siyosatning 
takomillashtirish yo‗nalishlarini yoritib bering. 
9.
Aholining ijtimoiy yordamga muhtoj qatlamini ijtimoiy himoya 
qilish sohasidagi davlatning rolini izohlang. 
Testlar:
1.
 
Ijtimoiy ta‟minotning qaysi funksiyasi ishlovchining yoshga doir, 
mehnatga layoqatizligi yoki boquvchisini yo„qotganligi oqibatida 
beriladigan to„lovlarda, favqulodda hodisalar yuz berganda ijtimoiy 
yordam ko„rsatish, kam ta‟minlanganlarga pul yoki natural 
shakldagi yordam va boshqalarda namoyon bo„ladi? 
a)
siyosiy funksiya;
 
b)
iqtisodiy funksiya; 
c)
demografik funksiya; 
d)
ijtimoiy funksiya. 
2.
 
Ijtimoiy ta‟minotning qaysi funksiyasi mehnatga layoqatsiz 
bo„lgan va boshqa aholi guruhlarini jamiyatning to„laqonli a‟zosi 
sifatida o„zlarini his qila olishlari uchun ularning ijtimoiy mavqeini 
tiklashga qaratilgan? 
a)
iqtisodiy funksiya; 
b)
siyosiy funksiya; 
c)
ijtimoiy funksiya; 
d)
demografik funksiya. 

---

77 
3.
 
Ijtimoiy ta‟minotning qaysi funksiyasi mamlakatning iqtisodiy 
rivojlanishi uchun zarur bo„lgan ishchi kuchining takror ishlab 
chiqarishni rag„batlantirishni ifodalaydi? 
a)
iqtisodiy funksiya; 
b)
siyosiy funksiya; 
c)
demografik funksiya; 
d)
ijtimoiy funksiya. 
4.
 
Ijtimoiy ta‟minotning qaysi funksiyasi jamiyatda aholining turli 
qatlamlari o„rtasida ijtimoiy barqarorlikni ta‟minlashni o„zida ifoda 
etadi? 
a)
iqtisodiy funksiya; 
b)
siyosiy funksiya; 
c)
demografik funksiya; 
d)
ijtimoiy funksiya. 
5.
 
Yevropada ijtimoiy siyosatning dastlabki rivojlanish bosqichida 
ijtimoiy 
himoyaning 
shakllariga 
quyidagilardan 
qaysi 
biri 
kirmaydi? 
a)
sex va gildiyalar doirasida o‗zaro bog‗liq sug‗urtalash; 
b)
ish beruvchining ishlovchilarni baxtiz hodisalar yuz berganda 
ta‘minlash; 
c)
cherkov tomonidan faqat o‗ta qashshoq aholiga moddiy yordam 
ko‗rsatilishi; 
d)
davlat tomonidan ijtimoiy yordam ko‗rsatish. 
6.
 
Ikkinchi jahon urushidan keyin G„arbiy Yevropa mamlakatlarida 
ijtimoiy xarajatlarning ortishi sabablarini aniqlang?
a)
urushdan so‗ng ijtimoiy himoyaga muhtoj aholi sonining oshishi; 
b)
ijtimoiy sug‗urta aholining boshqa yangi, ilgari sug‗urtalanmagan 
guruhlarini qamrab olishi; 
c)
ijtimoiy siyosatning universal modeliga o‗tilganlik; 
d)
hukumat tepasiga ijtimoiy yo‗naltirilgan partiya vakillarining kelishi. 
7.