Ijtimoiy siyosat

 
Glossariy 
 
O„zbekcha 
Ruscha 
Inglizcha 
Izoh 
Aktiv 
ijtimoiy 
siyosat
Активная 
социальная 
политика 
Active social 
policy 
mamlakatda 
ishlab 
chiqarishni 
rag‗batlantirish mexanizmi orqali amalga 
oshirilib, aholining aksariyat qismining 
daromadlarini 
oshirish 
imkoniyatini 
ta‘minlaydi va mustaqil yashash uchun 
tegishli sharoitlar yaratish. 
Birdamlik 
tamoyili 
 
Принцип 
солидарности
 
Principle of 
Solidarity 
 
ijtimoiy yordam miqdorini to‗lanayotgan 
soliqlar va sug‗urta badallarini hisobga 
olmagan holda mavjud ehtiyojga mos 
holda taqsimlanishi.
 
Ijtimoiy 
adolat
Социальная 
спарведливость
Social justice
jamiyatni moddiy va ma‘naviy rivojlanish 
darajasidan kelib chiqqan holda aholi, 
kishilar, sinflar va ijtimoiy qatlamlarni 
turmush darajasidagi tenglik mezoni. 
Ijtimoiy 
yordam 
nafaqalari
Пособии 
социальной 
помощи 
Social 
assistance 
benefits 
Ijtimoiy yordam nafaqalari umumiy soliq 
tushumlaridan 
moliyalashtiriladi 
va 
yordamga muhtoj kishilarga ularning 
daromadini 
yoki 
moddiy 
ahvolini 
baholash asosida kam ta‘minlanganlik 
nafaqasi shaklida to‗lanadi. 
Ijtimoiy 
yordam 
tizimi
Система 
социальной 
помощи 
Social safety 
net 
Ijtimoiy yordam tizimi tor ma‘noda 
kambag‗allikka qarshi kurash maqsadida 
to‗lanadigan pulli nafaqalar tizimidir. 
Keng 
ma‘noda 
esa, 
kam 
ta‘minlanganlarga yo‗naltirilgan barcha 
turdagi ijtimoiy harajatlarni qamrab oladi. 
17
―Social Policy‖. P. 41-46. 

---

19 
Ijtimoiy 
javobgarlik 
Социальная 
ответственность 
Social 
responsi-
bility 
Ijtimoiy javobgarlik shaxs, ijtimoiy guruh 
va 
jamiyat 
o‗rtasidagi 
ijtimoiy 
munosabatlarni 
tartibga 
soluvchi 
me‘yoriy xujjatlardan kelib chiqadigan, 
ularni o‗zaro anglangan burch va 
majburiyatlarini 
bajarishga 
bo‗lgan 
munosabati. 
Ijtimoiy ish
Социальная 
работа 
Social work 
O‗zi-o‗ziga g‗amxo‗rlik qila olmaydigan,
harakati 
cheklangan 
insonlarni 
va 
oilalarni, 
jumladan, 
kasalmand 
qariyalarni, 
nogironlarni 
va 
ruhiy 
kasallanganlarni o‗ziga xos ravishda 
parvarish qilishdir. 
Ijtimoiy 
kafolatlar 
Социальные 
гаратии 
Social 
guarantees 
jamiyatning har bir a‘zosini muhim 
ijtimoiy-iqtisodiy huquq va erkinliklarini 
amalga 
oshirishni 
ta‘minlaydigan 
ijtimoiy-iqtisodiy va huquqiy kafolatlari 
majmuasi. 
Ijtimoiy 
siyosat
Социальная 
политика 
Social policy 
davlatning 
daromadlar 
taqsimotidagi 
tengsizlikni, iqtisodiyot qatnashchilari 
o‗rtasidagi ziddiyatlarni bartaraf qilishga 
yo‗naltirilgan siyosat.
 
Ijtimoiy 
siyosat 
metodlari
Методы 
социальной 
политики 
Methods of 
social policy 
Ma‘lumotlarni jamlash, tahlil etish, 
miqdor tahlili, sifat tahlili, aralash tahlili, 
ko‗p ukladli metod, iyerarxik metod. 
Ijtimoiy 
siyosatning 
egalitar 
modeli
Эгалитарный 
модел социальной 
политики 
Egalitarian 
model 
of 
social policy 
Ushbu modelda minimal ish haqi, 
ishsizlik sharoitida ishsizlarni ijtimoiy 
sug‗urtalash, 
mehnat 
qobiliyatini 
yo‗qotgan 
va 
aholining 
nochor 
qatlamlarini 
ijtimoiy 
ta‘minlash 
to‗g‗risidagi qonunlarning qabul qilinishi 
daromadlar 
va 
iste‘molni 
teng 
taqsimlashga olib keladi va progressiv 
soliq tizimi amal qiladi. 
Ijtimoiy 
sug‗urta
Социальное 
страхование 
Social 
insurance 
Pensiyaga chiqish va ishsizlik bilan 
bog‗liq 
ish 
haqini 
yo‗qotishlarni 
vaqtinchalik qoplash. Majburiy badallar 
asosida 
davlat 
tomonidan 
tashkil 
etiladigan pulli nafaqalar tizimidir. Ushbu 
nafaqalarning turlariga quyidagilar kiradi: 
ishsizlik 
nafaqasi, 
mehnatga 
qobiliyatsizlik nafaqasi, xomiladorlik va 
farzand ko‗rganlik uchun nafaqalar, 
yoshga doir, nogironlik va boquvchisini 
yo‗qotganlik uchun pensiyalar. 
Ijtimoiy 
ta‘minot 
Социальное 
обеспечение 
Social 
welfare 
Ijtimoiy ishlab chiqarishga qo‗shgan 
hissasidan qat‘iy nazar vaqtinchalik 
mehnat 
qobiliyatini 
yo‗qotganlik, 
ishsizlik, ayollar va bolalarga, keksalarga 
nafaqalar to‗lashning davlat tizimi 

---

20 
Ijtimoiy 
xizmatlar
Социальные 
услуги 
Social 
services 
Inson 
kapitali 
rivojlanishini 
investitsiyalash, ya‘ni shaxsning takror 
ishlab chiqarish, ma‘naviy salohiyatini 
tiklash va kengaytirishga qaratilgan 
investitsiyalarni amalga oshirish. 
Ijtimoiy 
hamkorlik 
Социальное 
сотрудничество 
Social 
cooperation 
- turli fikr va qarashlarga ega bo‗lgan, 
turli millat, irq va dinga mansub shaxs va 
guruhlarning umumiy maqsad yo‗lidagi 
hamjihatligi. 
Ijtimoiy 
himoya
Социальная 
защита 
Social 
security
Keng 
ma‘noda, 
aholining 
barcha 
qatlamlariga nisbatan qo‗llaniladigan 
ijtimoiy xatar (risk) yuz berganda moddiy 
va boshqa ijtimoiy yordam ko‗rsatishga 
qaratilgan chora-tadbirlar yig‗indisidan 
iborat. Tor ma‘noda aholini ijtimoiy 
jihatdan muhtoj qatlamlarini ijtimoiy 
himoyalashni ko‗zda tutadi. 
Ijtimoiy 
himoya 
tizimi
Система 
социальной 
защити 
System 
of 
social 
security 
Mehnat 
qobiliyatini 
yo‗qotib 
o‗zi 
tirikchilik 
vositalarini 
ishlab 
topa 
olmaydigan yoki qaramog‗ida bolalar, 
boqimandalarga ega bo‗lgan shaxslarga 
nafaqa berish tizimi. 
Ijtimoiy 
huquqlar
Социальные права Social rights 
insonning ijtimoiy ta‘minot, ta‘lim olish, 
kasb tanlash, sog‗liqni saqlash, tibbiy 
yordam olish va boshqa turdagi ijtimoiy 
himoya olishga bo‗lgan konstitutsion 
huquqi
Ijtimoiy 
ehtiyojlar
Социальные 
потребности 
Social needs 
Ijtimoiy xulq-atvor ma‘lum bir jihatlariga 
bog‗liq ehtiyojlar, jumladan do‗stlik, 
hamfikrlikka bo‗lgan ehtiyoj.
Liberal 
ijtimoiy 
siyosat 
modeli
Либеральная 
модел социальной 
политики 
Liberal 
model 
of 
social policy 
jamiyatning har bir a‘zosi o‗zi va oilasi 
taqdiri uchun shaxsan o‗zi mas‘ul. Davlat 
institutlarining 
ijtimoiy 
siyosatga 
aralashuvi minimallashtirishni ko‗zda 
tutuvchi 
model. 
Afzalligi 
jamiyat 
a‘zolarining qobiliyatlarini ochib berishga 
yo‗naltirilgan. 
Kamchiligi 
iqtisodiy 
jihatdan boy va kambag‗al aholi iste‘moli 
darajasidagi 
keskin 
tabaqalashuvning 
mavjudligi. 
Passiv 
ijtimoiy 
siyosat
Пассивная 
социальная 
политика 
Passive 
social policy 
davlat 
fuqarolarning 
ayrim 
kategoriyalariga 
nisbatan 
chora-
tadbirlarni (yordam, qo‗llab-quvvatlash, 
rivojlantirish) amalga oshiradi. Uning 
uchun 
xos 
xususiyatlar 
selektivlik, 
samarasizlik, 
vaqtinchalik 
yordam 
ko‗rsatishdan iborat 
Subsidarlik 
tamoyili 
Принцип 
субсидарности 
Principle of 
subsidiary 
ijtimoiy yordam miqdorini to‗lanayotgan 
soliqlar va sug‗urta badallarini hisobga 
olgan holda mavjud ehtiyojga mos holda 
taqsimlanishi.
 

---

21