Ijtimoiy-gumanitar

" Armonim kun sayin ortgan bo'lsa ortgan, hech kamaygani yo'q "⁷
Bu gapda esa "ortgan" va "kamaygan" so'zlari ravish so'z turkumi hisoblanadi,gapda antonim vazifasini bajargan.
2.NUTQIY ANTONIMLAR (KONTEKSTUAL)

Kontekstual antonimiya o'zaro zid ma’no ifoda etmagan leksemalarning ma’lum kontekst ichida so'zlovchi yoki muallif tomonidan antonimik munosabatlarga kiritilishidir.
Antonimlar, avvalo, leksemalarning leksik ma'nosini izohlashda ma'lum ahamiyatga ega. Ikkinchidan, antonimlardan antiteza hosil etishda foydalaniladi (fr. antithese - zid qo‘yish). Bunday antiteza maqollarda ayniqsa ko‘p: Yaxshidan ot qolar, yomondan dod (ot- – dod- munosabati – kontekstual antonimiya); Kattaga hurmatda bo‘l, kichikka izzatda bo‘l kabi. Uchinchidan, antonimlar bilan juft leksema tuziladi; bunda yo ma'no umumlashadi, yoki yangi leksik ma'no anglashiladi (keyingisi – asosiy holat): erta-kech-, qishinyozin-, o‘g‘il-qiz-, keldi-ketdi- kabi⁸.
Nutqiy (kontekstual)antonimlar tilda ma’no jihatdan qarama-qarshi bo‘lmagan va faqat matnda antonim bo‘lgan so‘zlardir: Aql va yurak – muz va olov – bu qahramonni ajratib turuvchi asosiy jihatdir
Kontekstual antonimiya — tilda antonimik munosabatda bo'lmagan so'zlarning ma’lum kontekst doirasida antonimik munosabatga kiritilish.
Buni quyidagi she’riy misralar tahlilida ko'rish mumkin:

Ushoq qand oq tuzga monand erur,

Va lekin biri tuz, biri qand erur.

(A.Navoiy)

Aytur so'zni ayt,

Aytmas so'zdan qayt!

(A.Navoiy)
Sichqonlarga nisbatan

Poyloqchiman to‘g‘riman.

Ko'rsam tekin go'sht ba’zan
Chidolmayman — o‘g‘riman. (O.Q.)

Bu misollarda qo'llangan qand va tuz, ayt va qayt hamda to‘g‘ri va o‘g‘ri so'zlari asiida (tilda) antonimlar emas, ammo birinchi misolning ikkinchi misrasida tuz va qand leksemalari muallifning leksik qo'llashinatijasida «achchiq» va «shirin» (demak, «yaxshi»va «yomon») ma’nolarini, ikkinchi misoldagi ayt va qayt leksemalari «ayt» va «aytma» degan zid ma’nölarni, uchinchi misoldagi to‘g‘ri va o‘g‘ri leksemalari esa «o'g‘ri emas» va «ö‘g‘ri» ma’nolarini ifoda etib, kontekstual antonimiya hosil qilgan (bunda to ‘g‘ri leksemasi otlashgan).

Bunday qo`llanish olmoshlarda va sonlarda ham uchraydi: Bir u deydi, bir bu deydi, deganda u va bu olmoshlarida kontekstual zidlanish bor.

Matnda antonim hodisasini yuzaga keldirgan so'zlarni ushbu Murod Muhammad Do'stning"Galatepaga qaytish "va Xurshid Do'stmuhammadning " Qazo bo'lgan namoz"asarlarida ham uchratishimiz mumkin. Yozuvchi bu antonim hodisalar orqali kitobxonga yanada tushunarli bo'lishini xohlagan.