«Ижтимоий педагогика»

IV.Шахс шаклланаётган муҳитдаги салбий омиллар:
А) Оиладаги муаммолар: тўлиқ бўлмаган оилалар, фақат бир болали оилалар, кўп болали оилалар, дистант оилалар ва бошқа шу каби холатлар болага етарлича педагогик таъсир қилинмаслигида, бола шахсининг шаклланишида фақатгина ота ёки онанинг таъсири бўлишида ёки тарбия жараёнида бир болага жуда катта эътибор бериш ва аксинча, тарбия жараёнига бепарво қарашда кўринади.
Б) Оиладаги салбий омиллар, салбий вазиятлар болада, ўсмирда ўз уйига, оиласига, ота-онасига нисбатан салбий муносабатда бўлиши туйғусини шаклланишига сабаб бўлади. Шу сабабли бола ўз уйидан, оиласидан безади ва уйидан кетишга, кўп вақтини уйидан ташқарида ўтказишга харакат қилади. Мана шундай холларда «кўча болалари», қаровсиз, боқимсиз, кўчада қолган болалар категорияси шаклланади.
Шунингдек, бундай болаларнинг пайдо бўлишига яна:

• 
  уйдаги тажовузкорона, зўравонликка асосланган шароит, болага нисбатан жуда қўпол муомалада бўлиш;
  
• 
  боланинг қизиқишларига, муаммоларига мутлақо эътибор бермаслик;
  
• 
  узоқ вақт мобайнида ота-она ўзларининг шахсий муаммолари билан бўлиб, боланинг ўз холига ташлаб қўйиши, тарбияси билан шуғулланмаслиги;
  
• 
  бола тарбиясини буваси ва бувисининг зиммасига юклаши ва уларни қўллаб-қувватланмаслиги. Ёшлари ўтиб, қариб қолган бува ва бувилар ўз набираларига зарур тарбиявий таъсирни ўтказишга ожизлик қилишади ва натижада набирадар назоратсиз қоладилар. Кўпинча, хали жуда ёш пайтлариданоқ қариялар набираларнинг ножўя қилиқларига бепарво қараб, салбий одатларига йўл қўядилар. Натижада бора-бора ўша набиралар энди катталарни «бошқара» бошлайдилар.
  
• 
  Тарбиядаги камчиликлар, болада соғлом қизиқишлар, иштиёқ, сабр-тоқат, серхафсала, саботлиликнинг йўқлиги.
  

Г) Бола шахсининг ривожланиш жараёнида муҳитнинг салбий таъсири (уй шароитида салбий қизиқишлар, кўчанинг салбий таъсири, бола ривожланишида ўйин имкониятларидан педагогикага зид равишда фойдаланиш ва бошқалар).
Д) Болага яқин кишиларнинг болага нисбатан салбий таъсири. Энг аввало катталарнинг, ота-онасининг антипедагогик феъл-атвори, тенгдошларининг салбий юриш-туриши, муомаласи ва хакозо.
Е) Оммавий ахборот воситаларининг, айниқса телевидение ва видео маҳсулотларининг салбий таъсири.