Ijodkor o‘qituvchi jurnali

IJODKOR O‘QITUVCHI JURNALI
 
5 YANVAR / 2022 YIL / 14 – SON 
185 
Yuqoridagi tarjimonlar mustaqillik ne‘matlaridan bahramand bo‘la olmay bu dunyoni 
tark etdilar. Endi quyida bugun istiqlol gulshanida emin-erkin ijod qilayotgan mufassirlar bilan 
tanishib chiqamiz.
Falsafa fanlari doktori professor Mutallib Usmonov uzoq yillar davomida O‘zbekiston 
Respublikasi Fanlar akademiyasining Abu Rayhon al-Beruniy nomidagi Sharqshunoslik 
qo‘lyozmalar insitutida ishlab kelgan. U Qur‘oni karimning o‘zbek tilidagi ilmiy-izohli 
tarjimasi ustida ish olib brogan shrqshunos olimlardan hisoblanadi. Uning asari Qur‘onni 15 
porasini o‘z ichiga olgan. Olim bilan birga mualliflar guruhida: Hoji Ismatulloh Abdullaev, 
Abdusodiq Irisov va Ubaydulla Uvatov kabi sharqshunoslar ham bor. Asar mustaqillikning ilk 
yillarida nashrga tayyorlangan bo‘lsada, uni nashri 2004 yilda aqmalga oshirildi
22
.
Akademik Nematillo Ibrohimov asarga yozilgan taqrizda shunday jumlalarni keltiradi: 
―Bu davrda zamonaviy o‘zbek arabshunosligi va islomshunosligida Qur‘oni karimning 
o‘zbekcha tarjimasini amalgam oshirish tajribasi yo‘q edi. Shu boisdan islomshunos 
mutaxasislar oldida g‘oyat murakkab vazifa turardi. Zero, bu tarjima mavjud bo‘lgan 
tarjimalaridan farqlanib turuvchi ilmiy-akademik tarjima nashri bo‘lishi lozim edi. Olimlar 
zimmmasida Qur‘oni karim va islom tarixi bo‘yicha ko‘pchilikka ma‘lum bo‘lmagan 
ma‘lumotlarini zamonaviy til va uslubida o‘zbek kitobxonlariga yetkazish masalasi turardi. 
Nazarimda, qo‘lingizdagi ushbu ilmiy-tarixiy izolhli tarjima mutaxasislar o‘z oldirariga qo‘ygan 
vazifani muvaffaqiyat bilan uddalaganlar.
23
‖
Aytib o‘tilganidek, ilmiy-akademik tarjimaga, bir guruh yetuk bilimga ega bo‘lgan olimlar 
o‘z hissalarini qo‘shganlar. Tarjima turli saviyada bo‘lsa ham, umuman olganda, uning oyatlari 
mazmunlari bilan o‘zbek xalqini tanishtirish yo‘lida juda katta ish qilingan. Marhum professor 
Mutallib Usmonov Qur‘oni karimning ochqichi bo‘lgan ―Fotiha‖ va eng uzun ―Baqara‖ 
hamda ―Oli Imron‖ suralarini tarjima qilib, izohlar bergan. Kitobning kirish qismi ham shu 
olimning qalamiga mansub
24
.
Kirish ikki fasldan iborat bo‘lib, ―Qur‘oni karim – qadimiy-diniy, tarixiy va madaniy 
obida‖ degan, birinchi faslda ―din tarixi fanining muommolari‖, ―Xalqlar tarixi va diniy 
yozuvlar‖, ―Sharqshunoslik fanida Islom va Qur‘on tadqiqotlari‖, ―islom tarixining davrlari va 
manbalari‖ haqidagi muallif Sovet tuzimi davrida Qur‘oni karimni o‘rganish darajasi haqida 
batafsil ma‘lumot berilgan. Kirishning ikkinchi qismida ikkinchi faslida esa ―Muhammad 
payg‘ambarning hayoti va faoliyati‖, ―Muhammad payg‘ambarning islomdan oldingi hayotlari‖, 
―Makkadagi faoliyat‖, ―Madinadagi faoliyat‖ haqida juda keng va batafsil ma‘lumot berilgan. 
Uchinchi faslda esa Qur‘on tarixi bayon etilgan.
―Muhammad payg‘ambarning hayot va faoliyatlari‖ni ilova tarzida berilishini muallif 
shunday izohlaydi: ―Ikki-uch avlodning Islom tarixi haqidagi bilimlardan behabar qolganligi 
oqibatida muqaddas kitob va nodir tarixiy-adabiy yodgorlik bo‘lgan Qur‘oni karim mazmuni 
bilan tanishish va uning tarixini o‘rganish hozirgi o‘zbek kitobxoni uchun ancha muncha 
mushkul bo‘lib qoldi. Shuning uchun tarjimaga ilova sifatida berilayotgan Muhammad 
payg‘ambarning hayotlari va faoliyatlari hamda Qur‘oni karim tarixiga oid ushbu lavhalar 
22
Qur’oni karim. Tarjima va ilmiy-tarixiy izohlar muallifi M.Usmonov. I-kitob. –T.: Fan nashriyoti, 2004. 366. –B.1.
23
O’sha manba. –B. 1.
24
Obidov R. O’rta osiyo olimlarining tafsir sohasidagi xizmatlari. –T.: Toshkent islom universiteti nashriyot matbaa 
birlashmasi, 2009. –B. 50. 

---