Iii. T. Otaeoeb, m y m m h o b


 .5 . Умр нима ва у канча булиши мумкин?



Download 10,39 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/219
Sana22.02.2022
Hajmi10,39 Mb.
#83899
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   219
Bog'liq
43valeologiyaasoslaripdf

2 .5 . Умр нима ва у канча булиши мумкин?
М авзуим из умр какида булганлиги учун би р тарихий 
далилни келтириш га т у ф и келади. Д унёда эн г узок яш аган - 
лиги \а м илм ий, \а м амалий исботланган ки ш и — Ш ерали 
М услимовдир. Ш ерали бобо О зарбай ж он ни н г Л и рен тума- 
нидаги Барзово киш логида 1805 йилда тугилиб, бутун умр 
шу 
t o f
ки ш л окд а яш аб, 1973 йилда, 168 ёш и д а олам дан 
утганлар. Ш у б \аси з, бундай табаррук ва ноёб инсон н и ку- 
риш , учраш иш , сукбатлаш иш ига кавасмандлар куп булган. 
Ш ундай им кониятга муяссар булганлардан бири козогис- 
тонлик геронтолог (узок умр куриш м асалалари билан шу- 
гулланувчи) врач Л идия П авловна Л еон тьева булган. Л е ­
онтьева табаррук отахон билан сукбатда ун дан , а р о к ич- 
ганмисиз, деб сурайди. Ш ерали бобо, умримда бир маротоба, 
у \а м булса ёш лигим да, билм асдан и ч ган м ан , деб ж авоб 
берадилар. Х озирги замон улчамлари билан ^лчайдиган \а р
бир киши, накотки Ш ерали бобо кам козирги ёшлардек 14—16 
ёш ларида а р о к ичган булсалар, деб аж аблан и ш и мумкин. 
Л еонтьева ундан: — ушанда неча ёш да эди н ги з, — деб с ф а й -
ди. Ш унда бобо, у вактда бОлардан ош ган эд и м ,— деб ж а­
воб берадилар. Бу аж ойиб су\батдаги асосий ran Ш ерали бо- 
б о н и н г а р о к и ч ган -и ч м аган л и ги д а эм а с , б ал к и 60 ёш н и
ёш лигим , дейиш ларида. Чунки биз табиатан 60 ёш да умр- 
н и н г п оёнига етаётганини \и с ки ли б, к у п ч и л и к бу ёш да 
охират тадоригини куриш га бош лайди. Ш ерали бобон и н г
43


168 ёш и олдида 60 ёш какикатан кам ёш лиги булган. Бу 
каётий вокеа умр ва ки ш и н и н г яш аш им кониятлари анча- 
гина катта экан л и ги дан , дунё биз уйлагандек, «беш кун- 
лик» эмаслигидан далолат беради.
Хозирги ахборотларга бой асримизда киш иларнинг >фта- 
ча умри тараккий этган м амлакатларда 75—80 йил булиб, 
баъзи бир ш ахсларнинг 100 йил ва ундан кам зиёдрок яш а- 
ётганликлари какддаги маълумотларни тез-тез укиш мум- 
кин. Бундан таш кари, \а р бир киш и узи яш аётган макалла, 
к и ш л о к ёки шакарда 90— 100 ёш ни коралаган отахон ёки 
онахонларни курган, каётни билган, англаган киш илар эса 
уларни зиёрат килиб, дуосини олиш га каракат киладилар. 
Шу зайлда бизда умр масаласида уртача мулжал ш акллана- 
ди ва биз асосан шунга караб \ар ак ат киламиз.
О датда ки ш и ёш л и ги д а ум рн и к ад р л ам ай д и . П еки н
унинг ёш и ош ган сайин яш аш истаги кучайиб боради. Ри- 
воят килиш ларича, Одам Атога Худо м инг йил умр бсрган. 
Кдйси бир ф арзандларига ёш етиш маганда, умрим м инг йил 
булса, бунча ум рни качон яш ай м ан , деган хаёл билан уз 
умрларидан 60 йилни ф арзандларига бериб юборган экан - 
лар. Ж он борки, казоси бор деганларидек, 940 йилдан ке- 
йин Азроил Одам А тонинг ж онини олиш га келибди. Ш ун- 
да у, у лиш ни, ж о н и н и б ер и ш н и х о \л ам асд ан , кар куйга 
туш иб, Азроил га, яна бироз яш аш ни кеч иложи йукми? — 
дебди. Азроил, иложи бор, уш анда ф арзандингизга берган 
60 йилни кайтиб олсангиз, мен бориб уни ж онини оламан, 
сизга эса 60 йилдан кейин келаман, — дебди. Одам Ато, 
Кар ким уз насибасини яш аси н , м енинг 60 ёш им ни кайтиб 
бер, — деб уз ф арзандидан 60 йилни кайтиб олибди. Ш у- 
нинг учун кам дониш м андлар, жон муаммоси бор жойда, 
виждон муаммоси булмайди, деганлар.
Бу ривоят ва каётий каки кат ум рнинг кар нарсадан ази з- 
лигини туш униш га ёрдам беради. Л екин бу какикатни киш и 
канчалик тез англаса, унинг умрини узайтириш , яьн и яшаш
им конияти ш унчалик куп булади.
Я ш овчанликни табиат и н сон н и н г ирсиятига жойлаган- 
ки, у кар кандай ш ароитда кам ти ри к колиш , яш аш им-
44


кониятини ахтаради ва шу и м кониятлардан охиригача ф о й - 
даланади. Бу им кониятларн и н г эн г асосийси иж тимоий \а ё т
ва турм уш нинг кар кандай к,ийинчиликларига чидаш , уларни 
\а л кдпиш й^лларини ахтариш дан иборат. К онцентрацион 
лагерлар, турма, сургун, кувгун, чулу сакро, денгиз \ам да оке- 
анларда адашиб колиш хдмда хдёт учун хавфли вазиятлардан 
омон колган купгина одамларнинг \аёти бунга яккол мисол 
була олади. «Одамнинг боши тощдан катти к», деган хал к, макр- 
ли хдм одамзотнинг табиатан яшовчанлигига ишора.
Виз эса \аётга катта иш онч ва умид билан к,араб, киш и 
наф акат турмуш да киладиган и ш л ар и н и , балки ум рлари- 
нинг узок мулжалини килиб яш аш лари керак, деб кисоб- 
лайм из. Чунки киш и умри сизу би з уйлагандек, «беш кун- 
лик» булиб, бу масалада \ам м а вакт \а м «бандаси ожиз» эмас. 
Дунёда уз такдирларини уз кулларига олиб, узок ва баракали 
умр курган инсонлар жуда куп. Ю корида айтганимиздек, улар­
ни биз узим изнинг атроф имизда \а м куплаб учратиш имиз 
мумкин. Ф икрим изни тасдикдаш учун я н а бир кднча тари- 
хий маълумотларни эътиборингизга \ав о л а кддамиз.
— 1795 йилда Эдо шакрига (Т о ки о н и н г эски ном и) бош 
вазирнинг таклиф и билан Я пониядаги эн г кекса киш и — 
деккон М ам пени таклиф киладилар. М ам пе у вактда 194 
ёшда булган. Ундан у зо к я ш а ш н и н г сабаби суралганда, «мен 
ота-боболаримдан мокса (куйдириш) усулини ургандим. Мен 
ва бутун о ила аъзоларимиз КЭР ойнинг 1—8 кунлари тиззадан 
бир бармок бутон пастдага цзу-сан-ли нукдасини куйдирамиз. 
Хозир менинг хотиним 173 ёшда, укдим 153 ёшда, набирам 105 
ёщда», — деган. Мампе шундан 48 йилдан кейин Яна Эдога 
келиб, катта бир куприкнинг очилиш маросимида кдтнашган.
— Хитойда кексаларни руйхатдан утказганда 236 ёшли 
чол кисобга олинди. У тогларда яш аб, м айсалар билан о зи к- 
ланиб, кар куни 6 соат гим настика м аш клари билан шугул- 
ланар экан. Яна канча яш ам окчисиз? — деган саволга у, — 
яш аш жонга теккунча,— деб ж авоб берган.
— А нглиялик Ф ом а К ор н н и н г 207 йил умр курганли- 
ги \а к и д а маълумот бор. Ф р ан ц и ял и к П ьер де Ф арнель д е ­
ган киш и 3 асрда — XVII—X V III—XIX асрларда (1699, 1738,
45


1801-йилларда) тутилган угилларининг отаси булган. Вен- 
гриялик эр-хотин Янош ва Сарролар 147 йил биргаликда 
\а ё т кечирганлар ва Янош 172 ёш ида, С арро 164 ёш ида 116 
яш ар удлини етим цолдириб оламдан утганлар.
Ю коридаги м исолларни келтириш дан максад, сизда узок 
умр куриш мумкин ва бунга х;ар бир киш ида и м кон и ят мав- 
жуд эканлигига иш онч косил кдпиш . Б иолог олим ларнинг 
хулосаларига Караганда, кар кандай ти р и к ор ган и зм н и н г 
умри унинг вояга етиш давридан 7— 14 маротаба куп були- 
ши керак. О дам нинг вояга етиш даврини 20—25 ёш деб ол- 
сак, унинг умри камида 180—200 йил булиши керак. Олим 
ларнинг ф икрича кам, 180 йил киш ининг уртача умри були 
ши лозим. Сабаби, одам организми, асосан кужайра ва унинг 
мукитини таъминловчи сую цдик — протоплазмадан ташкил 
топган. Протоплазмада эса 180—200 ёшда кам каришга олиб 
келадиган кеч кандай узгариш кузатилмас экан.
Ш уни алокида таъкидлаш лози м ки , козирги замон ки- 
ш иси Уз соглигини сакдаш ва мустаккамлаш учун утмиш до- 
ш ига Караганда жуда куп им кониятга эга. Бу им кониятлар, 
биринчи навбатда, тараккиёт воситалари кисобига табиат- 
нинг нокулай ом илларини м увозанатлаш нинг мумкинлиги 
булса, иккинчидан, инсон организми ва унинг сир-асрор- 
лари ни купрок билиб бориш кисобига уни н г ф изиологи к 
К онуниятларига мое кам да хос турмуш тар зи н и таш ки л 
к илиш ининг мумкинлигида. Ш ундай таш кил кил и н га н тур­
муш — сокном турмуш тарзи, дейилади.
ТАКРОРЛАШ УЧУН САВОЛЛАР:
1. С опж кка огоклик, деганда нимани тушунасиз?
2. Кишининг уз саломатлигини кадрламаслигини унинг кан­
дай хатти-каракатларида курасиз?
3. Согликни сакдашда ва мустаккамлашда онгнинг ролини 
кандай тушунасиз?
4. Жорж Озава буйича саломатлик даражасини белгиловчи 
асосий курсаткичлар нималар?
5. Инсон канча яшаши мумкин деб уйлайсиз?
46



Download 10,39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish