Iii qism. Musiqa asarlari tahlili 1-mavzu. Musiqiy shakl va uning umumiy asoslari

3. Sonata-simfonik sikl (turkum).
Sonata janr sifatida kо‘p qismli turkum asar bо‘lib, bir necha shaklan mustaqil, mazmuni va xarakteriga kо‘ra turlicha bо‘lgan qismlardan tashkil topadi.
Sonata turkumi mazmunining chuqurligi, rivojlanishi murakkabligi, qismlarining ichki aloqadorligi, olindan belgilangan umumiy g‘oyasi bilan xarakterlanadi.
«Sonata» nomi faqat bir yoki ikkita cholg‘u uchun (masalan, fortepiano uchun, skripka va fortepiano uchun) yozilgan asarlarga nisbatan ishlatiladi.
Sonata turidagi nisbatan murakkab ansamblllar cholg‘ular soniga kо‘ra – trio, kvartet, kvintet va h.k. – nomlanadi.
Orkestr uchun sonata turidagi asarlar simfoniya deb yuritiladi. Sonata turkumining umumiy sonata-simfonik turkum deb nomlanishi ham shu bilan bog‘liq.
Kо‘pgina sonata-simfonik turkumlarida qismlarning loaqal bittasi (asosan birinchisi) sonata shaklida yozilgan bо‘ladi.
Klassik uslubdagi sonata-simfonik turkum kо‘proq uch yoki tо‘rt qismlidir.
Uch qismli turkumlar – Y.Gaydn, V.Motsart, L.Betxovenlarning fortepiano musiqasi uchun, tо‘rt qismli turkumlar – simfoniyalar uchun xarakterli.
Tо‘rt qismli sonata-simfonik turkum uning alohida qismlari uchun xos bо‘lgan quyidagi janr va shakllarga ega: