Iii qism. Musiqa asarlari tahlili 1-mavzu. Musiqiy shakl va uning umumiy asoslari

3. Kontrastlovchi toifadagi, yangi musiqiy materialga tuzilgan о‘rtaliq (L.Betxoven. Sonata №7 III q.). Harfiy ifodasi quyidagicha:
A + B + A.
Kontrastlovchi о‘rtaliqli uch qismli shakl ikki mavzuli deb yuritiladi.
4. О‘rtaliq mavzusi aniq ifodalanmagan о‘tishdan iborat bо‘lishi mumkin (L.Betxoven.Sonata №18, III q.). Harfiy ifodasi quyidagicha:
A + о‘tish + A.
III. О‘rtaliq qismdagi garmonik rivojlanish xususida..
Oddiy uch qismli shakl о‘rtalig‘ida garmonik rivojlanish oddiy va murakkab bо‘lishi mumkin. О‘rtaliqdagi garmonik rivojlanish turi, eng avvalo, uning mavzu xarakteri bilan bog‘liq.
О‘rtaliq qismda yangi mavzuning mavjudligi (A + B + A) uzoq tonallikka (birinchi qismning asosiy tonalligiga nisbatan) ketish uchun kо‘proq asos beradi.
Oddiy uch qismli shakl qismlari о‘rtasidagi tonallik nisbatlarning uchta turini farqlash kerak:
1) о‘rtaliqda yangi tonallikka о‘tilmaydi va uning davomida asosiy tonallik tonika tovushidan uzoqlashiladi;
2) о‘rtaliqda parallel yoki boshqa yaqin tonallikka qisqa muddatli og‘ishma hosil qilinadi. Bunday holat, odatda, о‘rtaliqda birinchi davriyaning mavzuiy unsurlaridan foydalanilganda yuzaga keladi;
3) о‘rtaliqning avval boshidan yangi, ba’zan asosiysiga nisbatan uzoq tonallik paydo bо‘ladi. Asosiy tonallika qaytish yo reprizani bevosita tayyorlaydigan taktlarda, yoki butun о‘rtaliq davomida asta-sekin modulyatsion harakat bilan amalga oshiriladi.
Hajman katta bо‘lmagan о‘rtaliqlarda tonalliklar qiyosi beriladi (Shopenning № 24 mazurkasi. C-dur). Anchagina davomli kechadigan о‘rtaliqda, odatda, qator oraliq tonalliklar orqali reprizaga asta-sekin о‘tiladi.
Xajmdan qat’iy nazar, ayrim namunlarda о‘rta qism reprizaning aniq his qilinadigan tayyorgarligi bilan yakunlanadi.
Reprizani tayyorlash uchun qо‘llanadigan keng tarqalgan usul – о‘rtaliqni asosiy tonallik dominantasida organ punkti bilan yakunlash.
О‘rtaliqdan reprizaga о‘tishda ba’zan mavzuiy va tonal reprizalar mos kelmasligi kuzatiladi. Masalan, Mendelson № 6 «Sо‘zsiz qо‘shiq» da tonal repriza tematik reprizadan 8 takt oldin keladi.