Ii bob. Moddalarning hosil bo`lishi haqidagi dastlabki ta`limotlar

2.6. Arab alkimyogarlarining yutuqlari 

 

VII  asr  arablarning  jahon  maydoniga  chiqishi  bilan  mashhur  bo`ldi.  Ilgari 

Arabiston  yarim  orolida  tashqi  dunyodan  uzilgan  holda  yashab  kelgan  arablar 

Islom  dini  bayrog’i  ostida  G’arbiy  Osiyo  va  SHimoliy  Afrikani  zabt  qildilar.  

eramizning  639  yili  arablar  sarkarda  Amra  ibn  Al’-Asa

 

boshchiligida  Misrga 

bostirib  kirishdi  va  641  yil  8  noyabrda  uni  to`liq  egalladilar.    Bir  necha  keyingi 

yillar  davomida  eronshohlar  yurti  ham  bosib  olindi  va  buyuk  arab  imperiyasiga 

asos solindi.  

 

Qadimgi  hukmronlardan  ibrat  olgan  arab  xalifalari  ham  ilm-fanga  o`z 

e`tiborlarini  qaratishdi.  Islom  dini  namoyondasi  payg’ambar  Muhammad  (s.a.v.) 

Qur`on  bilan birgalikda  tabiiy  fanlarni  o`rganishga  har  bir  erkak  va  ayolni  da`vat 

etardi. Islom dinining ilm-fanga qarshi emasligini mashhur faylasuf Bertran Rassel 

shunday  ta`riflaydi:  “SHarqning  ustunligi  uning  harbiy  qudratida  emas,  balki 

Muhammad payg’ambar (s.a.v.) davrida fan, falsafa, she`riyat va san`atning barcha 

turlari  keskin  yuksalishidadir.  Bu  paytda  Evropa  qoloqlik  botqog’iga  botgan  edi.  

Evropaliklar  o`zlari  yashagan  bu  davrni,    fikr  doiralarining  torligini  e`tirof  etib, 

“qorong’ulik  asri”  deb  atadilar,    ammo  islom  dini  tarafdor-lari  bilan  hamkorlik 

---

 

60 

qilgan  Ispaniya  qoloqlikdan  chiqqan  va  yuksak  san`at  egasi  edi”.  Arab 

xalifaligining iqtisodiy va siyosiy tomondan keskin yuksalishi  Damashq (Suriya), 

Kufa  va  Basra  (Iroq)  kabi  madaniyat  va  ma`ri-fat  markazlarida  turli  ilmiy 

maktablarning  shakllanishiga  olib  keldi.    Bu  davrda  yashab  ijod  qilgan  Imom 

Ja`far  as-Sodiq  (700-750  yy.)  Qur`onni  tavsiflash  bilan  birga  o`z  zamonasining 

barcha  ilmlarini  chuqur  o`zlashtirdi  va  buyuk  tabiatshunoslar  maktabi 

namoyandasiga  aylandi.  Ja`far  as-Sodiqning  alkimyogarlar  maktabi  talabalari 

o`sha  paytda  ma`lum  bo`lgan  barcha  nazariy  va  amaliy  bilimlarni  puxta 

o`zlashtirdilar,  buyuk  imom  esa  so`fiylik  tariqatini  shakllantirish  bilan  birga 

birinchi  alkimyogar  ham  bo`lib  etishdi.  Butun  dunyoga  “Kimyogarlar  otasi”  va