Ii. Боб Фуқаро ва ишлаб чиқаришга мўлжалланган биноларнинг ёнғин хавфсизлиги

Гидравлик қаршилик турлари. Қувурлар ва ёнғин ўчириш енгларида босим йўқолиши /1; 2; 3/

Суюқликнинг қувур деворларига ҳамда қатламлари орасидаги ишқаланиш. Маҳаллий қаршиликлар ва уларда босим йўқолиши.
Маълумки, реал суюқлик ҳаракатланганда унинг бир қисм энергияси (босими) мавжуд қаршиликларни енгишга сарф бўлади. Бу энергия (ёки босим) йўқолган энергия (босим) дейилади.
Қаршиликларда босим йўқолишини асосан 2 турга ажратиш мумкин:
1-узунлик бўйича босим йўқолиши, яъни суюқликнинг қувур деворларига ишқаланиши, ҳамда суюқлик қатламларининг ўзаро ишқаланиши натижасида босим (энергия) йўқолиши;
2-маҳаллий қаршиликларда босим йўқолиши. У фақат оқим деформацияланган жойлардагина кузатилади. Маҳаллий қаршиликларга қувурнинг кескин торайиш ва кенгайиш бўлаклари, бурилиш (тирсак), беркитиш мосламалари (жўмраклар), диафрагмалар, тескари қопқоқлар (обратные клапаны) ва ҳоказолар киради.
Умумий босим йўқолиши узунлик бўйича ва маҳаллий қаршиликлардаги босим йўқолишлари йиғиндисига тенг бўлади .
Қувурларнинг гидравлик ҳисоби асосан қуйидаги уч масалани ечишга келтирилади: берилган бошқа маълумотлар асосида босим йўқолишини аниқлаш; сув сарфини аниқлаш; қувур диаметрини аниқлаш;
Босим йўқолишини аниқлаш учун Дарси - Вейсбах формуласидан фойдаланиш мумкин, фақат V ўртача тезликни Q сарф орқали ифодалаймиз.


(1)


нисбатни А деб белгиласак (А - солиштирма қаршилик бўлиб, у бирлик сув сарфида қувурнинг бирлик узунлигига тўғри келадиган босим йўқолишидир. У (с/м³)² ёки с²/м⁶ ўлчов бирликка эга.), у ҳолда (1) қуйидаги кўринишга эга бўлади.


(2)


кўпайтмани S билан белгиласак, у қувурнинг гидравлик қаршилигини ифодалайди, у ҳолда (2) формула қуйидаги кўринишга келади.


(3)

Маълумки, ишлаб чиқарилаётган ёнғин ўчириш енглари устида лаборатория тадқиқотлари ўтказилиб ёнғин учириш амалиётида кузатиладиган ички босимда уларнинг қаршиликлари ўрнатилади.

Узунлиги 20м бўлган битта стандарт енг қаршилигини билган ҳолда бир хил диаметрдаги кетма-кет уланган ёнғин ўчириш енгларидаги босимнинг йўқолишини қуйидаги ифода ёрдамида аниқлаш мумкин.
(4)
бу ерда n – кетма-кет уланган енглар сони;
Q - сув сарфи, л/с
S_e- узунлиги 20 м бўлган битта енг қаршилиги бўлиб, амалда кенг қўлланиладиган енглар учун унинг қиймати адабиётларда келтирилган.

2.