Ii. Асосий қисм. III. Хулоса I. Кириш

2. Қадимги Шарқда давлатларнинг ташкил топиши, тараққиёт босқичлари ва ижтимоий тузумининг ўзига хос хусусиятлари
Дунёда биринчи синфий жамият ва давлат Мисрда ташкил топган. Миср давлати Африканинг шимоли-шарқида вужудга келган. Мисрда қадимги тош (палеолит) давридаёқ одамлар яшаган. Мисрликлар ботқоқ Нил водийсини янги тош (неолит) давридан бошлаб, асосан милоддан аввалги V минг йилликда ўзлаштирганлар ва мис-тош (энеолит) даврида милоддан аввалги IV минг йилликда ҳам ўзлаштириш давом этган. Милоддан аввалги IV минг йилликнинг охирларига келиб овчилик иккинчи ўринга ўтган, бора-бора хўжалик фаолияти шакли бўлмай қолган.
Ижтимоий муносабатлардаги мана шу силжишлар муқаррар равишда қабилачилик тузумидан давлат тузумига ўтишга олиб келди. Табиийки, бу ўтиш бирданига содир бўлмади, секин-аста юз берди. Дастлаб Мисрда бир неча давлатчалар ташкил топди. Мисрликлар бу давлатчаларни “сепат»”, юнонлар эса “ном” деб атаганлар. Номлар қишлоқ жамоаларининг ибодатхоналар атрофида суғориш ишларини биргаликда юритиш учун бирлашиши натижасида вужудга келган. Ҳар бир номнинг ўз ҳокими бўлиб, у юнон тилида “номарх” дейилган. Маълумотларга қараганда, милоддан аввалги IV минг йиллик бошларида Мисрда 42 та давлатча бўлган. Ҳар бир номнинг номархи деҳқончилик, чорвачилик, айниқса суғориш ишларини, шунингдек, ҳарбий ва диний ишларни бошқарган.
Нил тошқинини жиловлаш ва унинг сувини бутун Миср миқёсида тақсимлаш зарурияти бундай майда давлатларнинг бирлашишига ёрдам берди. Бу бирлашиш ўзаро урушлар жараёнида юзага келди, негаки, ҳар бир ном бу бирлашмага бош бўлишга интилган.
Кучайиб бораётган зодагонлар оддий жамоачиларга ва қулларга тазйиқ кўрсатиб туриш учун мустаҳкам давлат аппаратини вужудга келтиришга ҳаракат қилдилар. Дастлаб иккита улкан давлат: жанубда Юқори Миср, шимолда Қуйи Миср ташкил топди. Уларнинг ҳар бирида ўз подшоси бўлган. Юқори Миср подшоси Менес (Мина) милоддан аввалги тахминан 3000-йилда Қуйи Мисрни ўзига бўйсундириб, пойтахти Абидос бўлган ягона Миср подшолигига асос солди.
Фанда қадимги Миср давлати тарихини қуйидагича бешта йирик даврга бўлиш қабул қилинган:
1) Илк подшолик даври (милоддан аввалги 3100– 2800 йиллар);
2) Қадимги подшолик даври (милоддан аввалги 2800– 2250 йиллар);
3) Ўрта подшолик даври (милоддан аввалги 2250– 1750);
4) Янги подшолик даври (милоддан аввалги 1584– 1071 йиллар);
5) Сўнгги подшолик даври (милоддан аввалги XI– VI асрлар).