Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

 

(1.4.14) 
 
 
1.4.3. Uchburchak sxemasida ulangan uch fazali tok zanjirini hisoblash. 
(Iste’molchilarning simmetrik va nosimmetrik holatlarida).
Uch fazali istemilchilar “uchburchak” usulida ulanganda
 
U
f
= U
L
I
L
 = 
√
3 I
f

(1.4.15) 
Faza toklari Om qonuniga asosan hisoblanadi 
(1.4.16)
 

---

73 
 
 
I
AB
I
BC
I
CA
– faza toklari

---

74 
I
a
 
 
I
b
I
c
– liniya toklari 
Liniya toklarini hisoblash uchun vector yoki kompleks formadagi Kirhgofning 
1-qonuni boyicha tuzilgan tenglamadan foydalaniladi 
(1.4.17) 
Uch fazali kurilmalarda uchburchak usulida ulash (shartli belgilanishi 

) 
yulduz usulida ulashga karaganda kamrok kullaniladi. Uchburchak usulida ulash 
uchun (3.9– rasm) generator fazalarning chul¾amlari o‘zaro ketma-ket 
birlashtiriladi, ya’ni ³ar bir faza chulg’amining o‘zindan oldingi faza 
chul¾amning oxiriga ulanadi A bilan Z; B bilan X; C bilan Y. [1] 
Shuning uchun generator faza chulg’amlarining EYuKlari uchburchak 
ichida bir xil yo‘nalishda bo‘ladi. Demak, shu uchburchak faza EYUK oniy 
kiymatlarining algebraik yigindisi ta’sir etadi. Lekin e
A
+e
V
+e
S
=0 va shu sababli 
generato chulg’amlarida tenglashtiruvchi tok paydo bulmaydi. 
Chulg’amlarning ikkita qismasini birlashtirishdan xosil bulgan umumiy 
nuqtalar liniya simlari biriktiriladi iste’molchilarning fazalariga ulanadi, ya’ni A 
bilan a, V bilan v va S bilan s. Sistemaning liniya simlaridagitok ikkita faza 
toklari yigindisiga teng bulib, ularning musbat yunalishi karama – karshi buladi 
(1.4.10–rasm). 
Demak, liniya simlaridan o‘tuvchi tok tegishli faza toklarining vektor 
ayirmasiga teng: 
Bu sistemada uchta faza kuchlanishlari bir vaqtning o‘zida liniya 
kuchlanishlari tashkil etadi. U
F
=U
L
faza toklari ikkita indeks bilan ifodalanadi: 
I
AB
, I
BC
va I
CA

---

75 
1.4.10-rasm. Fazalarni kuchlanish bir usulida ulash. 
Liniya toklari, bitta indeks bilan: I
A
, I
B
va I
C
. Sistemaning vektor 
diagrammasini tuzishda uchta liniya kuchlanishlari asos qilib olinadi. (3.10–
rasm) Ular orasidagi burchaklar 120
0
ga teng. Simmetrik yuklamada faza 
toklarining vektorlari: I
AB
, I
BC
va I
CA
ularni xosil kiluvchi kuchlanishlarga 
nisbatan 

burchakka siljigan buladi. Bu burchakning kiymati iste’molchining 
reaktiv va aktiv qarshiliklarining nisbatiga bog’liq. 
1.4.11-rasmdan qurinib turibdiki, liniya tokitng vektori I
A
ni qurish uchun 
I
av 
ga (-I
ca
) ni, ya’ni I
sa
ga kattaligi jihatidan teng, lekin yo‘nalishi jihatidan 
unga qarama–qarshi bo‘lgan vektorni qo‘shish lozim. 
Qolgan ikkita liniya toklari ham shu aniqlanadi. Simmetrik yuklamada faza 
toklari kattaligi jihatdan I
AB

I
BC

I
CA
=I
F
bo’lib, shuning uchun liniya toklari 
ham o‘zaro teng bo‘ladi: I
A
=I
B
=I
C
=I
L
. Diagrammada faza va liniya toklarining 
vektori o‘tkir burchaklari 30
0
va o‘tmas burchagi 120
0
li teng yonli uchburchak 
hosil qiladi. Bunday uchburchaknining utmas burchagi uchidan qarama-qarshi 
tomonga perpendikulyar tushirib, (3.10-rasm, k-nuqta) qo‘yidagini topamiz: