Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

4.2.2. Transformatorlarning parallel ishlashi. Parallel ishlash shartlari va 
ularn taxlil qilish. 
O‘rtacha va katta quvvatli korxonalarning har birida elektr energiyasi bilan 
ta’minlaydigan 
transformator podstansiyasi 
bo‘ladi. Vu podstansiyada 
kuchlanishni pasaytiruvchi transformatorlar o‘rnatiladi. Elektr energiyasi 
korxona podstansiyasiga havo yoki kabel liniyasi orqali, elektr stansiyasidan 
yoki markaziy podstansiyadan ko‘pincha 6 yoki 10 kV, ba’zan 35 kV li 
kuchlanish bilan uzatiladi. Podstansiyada bir yoki bir nechta kuch 
transformatorlari o‘rnatilishi mumkin. Bu transformatorlar yuqori kuchlanishni 
iste’molchilarning nominal kuchlanishigacha, ya’ni 660 V, ko‘pincha 4001230 

---

211 
V gacha pasaytirib beradi. Korxonada bir nechta transformator o‘rnatilgan 
bo‘lishi mumkin, ularning har biri yo o‘zining iste’molchisi uchun ishlashi yoki 
o‘zaro parallel ishlashi mumkin. Transformatorlar parallel ishlaganda ularning 
birlamchi chulg‘ami umumiy tok manbaidan yoki elektr tarmog‘idan energiya 
oladi va ikkilamchi chulg‘amlari umumiy iste’molchini energiya bilan 
ta’minlaydi (5.1–rasm). 
Transformatorlar parallel ishlaganda iste’molchilarga beriladigan quvvatning 
eng katta qiymati ayrim transformatorlarming nominal quvvatlari yig‘indisi 
bilan aniqlanadi, boshqacha aytganda, ularning nominal quvvatlari o‘zaro 
qo‘shiladi.
Agar biror korxona podstansiyasida oldin bitta transformator o‘rnatilgan 
bo‘lsa, vaqt o‘tishi bilan korxona kengaytirilib yangi sexlar quriladi. Bunda 
korxonaning umumiy iste’molchilarini elektr energiyasi bilan ta’minlash uchun 
bitta transformatorning quvvati etmay qoladi. Bunday sharoitda ishlab tur–gan 
transformatorga parallel qilib ikkinchi transformator ulanadi va iste’molchilar 
etarli energiya bilan ta’minlanadi.
Quvvati 
o‘zgarib 
turadigan 
korxona 
podstansiyasida 
bir 
nechta 
transformatorlarning parallel ishlashi elektr energiyasining iste’molchilar orasida 
tejamli taqsimlanishini va turli hollarda energiya bilan uzluksiz ta’minlashni 
yaxshilaydi. IIarallel ishlab turgan transformatorlardan birortasi ishdan chiqib 
qolsa, 
iste’molchilar 
elektr 
energiyasisiz 
qolmaydi, 
ishlab 
turgan
transformatorlar iste’molchilarni etarli energiya bilan ta’minlaydi. 4.2.3-rasm. 
4.2.3- rasm. Transformatorlarning parallel ishlashi 

---

212 
Energiya iste’mol qilish kamaygan vaqtlarda ba’zi transformatorlar 
elektr tarmog‘idan uzib qo‘yiladi. Odatda, korxona podstansiyasida o‘rnatilgan 
transformatorlarning ishlash sharoiti nominal sharoitga yaqin bo‘ladi. 
Iste’molchilar quvvatiga qarab parallel ishlaydigan transformatorlar quvvatini 
aniqlash va ularni ratsional ishlatish elektr energiyasi bilan ta’minlashning 
foydali ish koeffitsientini oshiradi. 
Transformatorlar parallel ulanganda, ular har birining birlamchi 
chulg‘amlari ta’minlovchi tarmoqqa, ikkilamchi esa iste’molchining tarmog‘iga 
ulanadilar. [1,4,8] 
Transformatorlarni parallel ulash uchun quyidagi shartlar bajarilishi 
lozim: 
1)
parallel ulanayotgan transformatorlarning birlamchi nominal kuchlanishlari 
o‘zaro va ikkilamchi nominal kuchlanishlari o‘zaro teng bo‘lishlari kerak, 
2)
parallel ulanayotgan transformatorlarning ulanish guruhlari bir xil bo‘lishi 
shart; 
3)
qisqa tutashuv kuchlanishining aktiv va induktiv tashkil etuvchilar o‘zaro 
teng bo‘lishlari kerak. 
Nazorat savollari 
1.
Transformatorning transformatsiya koeffitsientini qanday aniqlanadi?
2.
Bir fazali transformatorlarning qo’llanish soxalari 
3.
Uch fazali transformator chulg‘amlarining qanday ulanish usullari mavjud?
4.
Uch fazali transformatorlarda chulg‘amlarning ulanish guruhining shartlari? 
5.
Transformatorlarni parallel ulash uchun qanday shartlar bajarilishi lozim?