I. S. Sodiqov avtomobil yo‘llarining transport-ekspluatatsion ko‘rsatkichlari toshkent

4.7 Ravonlikning pasayishini prognoz qilish

Yo‗l qoplamalarida noravonlikni oshishini prognoz qilish uchun bir qator usullar taklif qilindi. Yo‗lning transport sifatini ta‘minlash usuli quyidagi formula bo‗yicha yo‗l to‗shamalarida noravonliklar o‗sishini tprognoz qilishni taklif qiladi (T. Vatanatada.1987):

(4.27)
–deformatsiya to‗planishi natijasida xalqaro IRI indeksiningko‗rsatgichini yillik o‗sishi, m/km;
– qoplamani yotqizish yoki ta‘mirlashdan keyingi yillar soni;
– to‗plangan deformatsiyalarni hisobga olgan holda, yo‗l to‗shamasi mustaxkamligini modifikatsiyalangan umumiy ko‗rsatkichi quyidagi formuladan aniqlanadi :
(4.28)
– qurilishdan keyingi , yo‗l to‗shamasi mustaxkamligini modifikatsiyalangan umumiy ko‗rsatkichi
– yorilgan qoplama qatlamining qalinligi, mm;
– yoriqlardan ta‘sirlangan qoplama maydoni, umumiy maydonning % ;
–Bir yilda bir tasmadan o‗tganlarning umumiy soni 80 kN o‗qqa tushadigan ekvivalent yuklar;
–iz chuqurligining o‗rtacha kvadratik og‗ishini ortishi, mm;
– chuqurliklar ta‘siri qamrabolgan maydonni oshirish;
– yoriqlardan ta‘sirlangan qamrash maydonining o‗sishi, %%
– yil boshidagi xalqaro ravonlik ko‗rsatkichi indeksining qiymati.

Yo‘l to‘shamalarining ravonligini kamayishi metodikasini soddalashtirish va prognozlash.

Qoplamalar ravonligini o‗zgarishini prognozlashni ta‘riflangan usuli qoplamalarning dastlabki holati to‗g‗risidagi bir qator ma‘lumotlarni foydalanishni talab qiladi. Shuning uchun V. Peterson va B. Atto-Okinoning taxminiy usullari yo‗l transport sifatini boshqarish tizimini rejalashtirishda va yo‗llarni loyihalashda qo‗llaniladi

^{[ ]} (4.29)
– qurilish yoki kapital ta‘mirlashdan keyingi yillarda qoplamaning ravonlik xalqaro ko‗rsatkichi, m/ km;
– iqlim sharoitini hisobga oluvchi parametr;
– qoplama qurish yoki ta‘mirlash so‗ng darhol xalqaro ravonlik indeksi, m/km;
– formula bilan belgilangan ekspluatatsion holatini hisobga olgan holda yo‗l to‗shamalarining mustahkamligining modifikatsiyalangan umumlashgan ko‗rsatkichi:
bunda
– asos gruntini hisobga olgan holda yo‗l to‗shamalarining mustahkamligining umumlashgan ko‗rsatkichi;
– bog‗langan to‗shama qatlamlarining umumiy qalinligi, mm;
–qoplamani yil xizmati davomida yuzaga keladigan yoriqlarning umumiy maydoni,%; uni aniqlashda 3 mm va 3 mm kenglikdagi yoriqlar uchun 3 mm va 3 mm yoriqlar uchun 2 mm o‗rtacha qalinligini oladi.
– hosil bo‗lgan izlar chuqurligining o‗rtacha kvadrat og‗ishması, mm;
– T yil davomida standart o‗tish soni;
N_m –– keltirilgan o‗qlarga tushadigan yuklarning qatnov qismida yil davomida bir tasma bo‗yicha o‗tishlarning umumiy soni, mln.
– yilda bajarilgan chuqur ta‘mirlash maydoni,%.
Qoplamalarning dastlabki holati haqida hech qanday ma‘lumot bo‗lmagan hollarda ushbu formuladan foydalanish kerak:
^{[ ]} (4.30)
Belgilar oldingi formula bilan bir xil. Ushbu formulani qoplamaning 30% dan ko‗p bo‗lmagan qismiga ta‘sir qiladigan kichik yoriqlar bilan qattiq bo‗lmagan yo‗l to‗shamalari uchun ishlatish mumkin.

20. 
    Peterson va B. Atto-Okin ta‘kidlaganidek, yuqoridagi formulalar bo‗yicha qoplamalar deformatsiyalarining o‗sishini aniqlashda iqlim omillarining hisob– kitob parametrlarining qiymatlariga ta‘sirini hisobga olish kerak.
    

O‗rtacha yillik qiymatlarni olish uchun ob – havo sharoitlarining sezilarli mavsumiy o‗zgarishi bilan strukturaviy koeffitsientlar.formulada salbiy beshinchi daraja qiymatni o‗zgartirishi kerak. Ikkinchidan, atrof–muhit ta‘sirining parametri iqlimga taxminan quyidagicha bog‗liq: Quruq iqlim sovuq emas T = 0,005–0,015, o‗rtacha 0,10. Quruq sovuq = 0,010–0,035, o‗rtacha 0,20. Nam sovuq emas = 0,015–0,030, o‗rtacha 0,23. Nam sovuq = 0,030–0,015, o‗rtacha 0,07. miqdori yog‗ingarchilik miqdori yoki kunlik harorat o‗zgarishi bilan ortadi. Uning o‗zgarishi berilgan intervallari iqlim zonalarining ta‘sirini hisobga olish uchun mumkin bo‗lgan o‗zgarishlarni tavsiflaydi. ning turli o‗lchamlari atrof– muhitning yo‗l to‘shamalariga ta‘sirini aks ettirganligi sababli, loyihalarda sovuqqa chidamli tosh materiallari va yaxshi drenajlangan tuproqlardan foydalangan holda ekologik masalalarni hal qilish va parametrining qiymatini kamaytirish uchun yo‗llarning suvga chidamliligini ta‘minlash zarur.

3.