|
qilish
Asfaltbeton qoplamali yo‗l to‗shamalarining o‗ziga xos xususiyati iqlim omillarining ta‘siri, charchash jarayonlari va asfaltbetonning xususiyatlariga eskirish bilan bog‗liq bo‗lgan xizmat muddati davomida ularning xususiyatlarining sezilarli o‗zgarishi hisoblanadi.
Qoplamaning shikastlanishining jadalligi yuk xajmiga bog‗liq–transport yuklarini ta‘sir shartlari, bo‗ylama qiyaliklar, qoplamaning ravonligi, tormozlanish ehtimoli va boshqalar. Turli xil harakat intensivligi bo‗lgan yo‗llarda issiq mayda donali asfaltbeton qoplamalarida plastik deformatsiyalarning rivojlanish kinetikasi (3.25rasm) qoplama shkastlanish maydoni bevosita harakat jadalligiga bog‗liq ekanligini ko‗rsatadi. Masalan, 6 yil davomida 1500 avtomobil / sutkada yo‗l harakati jadalligida ishlagandan so‗ng, qoplama maydonining 4% ga yaqini, 3000 avtomobil/sutkada–10 %, 10000 avtomobil / sutkada esa – 25% shikastlangan.
Qoplamalardagi shikastlangan joylarning umumiy maydoni (yoriqlar va plastik deformatsiyalar) to‗g‗risidagi ma‘lumotlar 4.10–jadvalda berilgan.
Yuzaning shikastlanish sohasi ( % ) ning transport jadalligi va ishlash davomiyligiga bog‗liqligi
4.10-jadval
Xarakat jadalligi avt/kun
|
Xizmat muddati, yil
|
2
|
4
|
6
|
8
|
10
|
1000
|
1
|
2
|
4
|
8
|
17
|
3000
|
4
|
19
|
42
|
50
|
50
|
10000
|
11
|
43
|
50
|
50
|
50
|
Asfaltbeton qoplamalarining shikastlanishlarining rivojlanish kinetikasi esa nafaqat harakat intensivligi, balki transport oqimining sezilarli darajada tarkibi, yo‗lning bo‗ylama qiyaligi, transport xarakat sharoiti (transport rejimi) bilan belgilanadi. Har xil harakat sharoitiga ega bo‗lgan maydonlarda plastik deformatsiya kinetikasiga doir misollar 4.11, 4.12– jadvalda keltirilgan.
Yuzaning shikastlanish maydoni (%) ning yo‗lning bo‗ylama qiyaligiga va ishlash davomiyligiga bog‗liqligi
4.11-jadval
Bo‗ylama qiyalik
|
Xizmat muddati, yil
|
2
|
4
|
6
|
8
|
10
|
0
40 (azimut 90)
40 (azimut 0,) Janubiy yon bag‗r
|
0,2
0,5
1,1
|
1,7
3,2
7,0
|
5,5
8,8
18,8
|
11,9
17,1
371
|
20,5
27,4
57,4
|
Bundan ko‗rinib turibdiki, bo‗ylama qiyalik 40% ga teng bo‗lgan holda qoplamaning plastik deformatsiyalari rivojlanishi yo‗lning SHarqiy–G‗arbiy
yo‗nalishda boradigan qismida (azimut 90) gorizontal qismga nisbatan 1,5 barobar tezroq bo‗ladi. 40% qiyaligi janubga qaragan bo‗lsa, qoplamaning quyosh nuri bilan sezilarli darajada qizishi tufayli plastik deformatsiyaning rivojlanishi gorizontal bo‗limga nisbatan deyarli ikki barobar tez bo‗ladi. Bu ma‘lumotlar Moskva viloyati uchun olingan, va qoplama yuqori haroratlarda isitiladi boshqa sohalarda ularning foydalanish uchun, qo‗shimcha tadqiqot kerak.
4.25.rasm Qoplama plastik deformatsiyalarining rivojlanish kinetikasiga harakat jadalligining ta‘siri:
Qoplamaning umumiy shkastlanish maydoni ( % ) foydalanish muddati va uchastka xususiyatlari bog‗liqligi
4.12-jadval
Uchastka xarakteristikasi
|
Siqilishdagi mustaxkamlik
( da), MPa
|
Ekspluatatsiya davri,yil
|
4
|
6
|
8
|
10
|
12
|
oraliq uchastkasi tormozlanish uchastkasi
|
0.9
1.6
|
0.01
0.01
|
0.28
0.49
|
2.56
4.08
|
10.9
15.9
|
28.08
37.03
|
Avtomobillarning muntazam tormozlash joylarida (yo‗llarning kesishishi, avtobus bekatlari, kichik radiusli egrilarida va boshqalar) plastik deformatsiyalar oraliq uchastkadan 1,5 marta ko‗pdir.
Asfaltbeton yuzalaridagi plastik deformatsiyalar ko‗rinishidagi shikast- lanishlar rivojlanish kinetikasi 4.13-jadvalda berilgan.
Qoplamaning shkastlanish yuzasi ( % )ning ishlash muddati va qoplamaning
ravonligiga bog‗liqligi
4.13–jadval
Qoplama ravonligi, mm
|
Xizmat muddati, yil
|
4
|
6
|
1 8
|
10
|
12
|
0
5
10
|
0.1
0.2
1.4
|
1.4
3.6
10.8
|
6.2
13.2
27.4
|
15.3
28.0
45.4
|
27.7
44.5
61.1
|
Yoriqlar yoki plastik deformatsiyalar ko‗rinishidagi nuqsonlarning hosil bo‗lishi nafaqat xarakat sharoitining yomonlashuviga, balki tezroq buzilishga ham olib keladi.
4.13-jadvaldan ko‗rinib turibdiki, uning 10mm (uch metrli temir yo‗l) ning dastlabki g‗adir–budurligida qoplamaning shikastlangan maydoni ishlash muddatiga qarab 5 mm boshlang‗ich g‗adir–budurligidan 1,5–2 marta katta.
Yoriq to‗ri maydonining 3–4 ming avtomobil/sutkalik transport intensivligida asfalt qoplamaning xizmat muddatiga bog‗liqligini: formula bilan aniqlash mumkin.
(4.15)
– qoplamadagi yoriq panjaraning maydoni,%;
– qoplamaning xizmat muddati, yil.
10–11 yillik qoplamalarga xizmat ko‗rsatilgandan so‗ng yoriq to‗rining maydoni keskin oshib ketishi va 15 yilga kelib yoriqlarning to‗ri deyarli barcha qoplamalarni qamrab olishi aniqlangan. Fin tadqiqotchilari deformatsiya va yo‗l qoplamalarini buzilishi intensivligini prognoz qilish modellarini ishlab chiqdilar.
Asfalt beton uchun model quyidagi ko‗rinishga ega
(4.16)
– qoplama buzilish ulushi, m / 100m;
–qoplama xizmat muddati,yil;
– hisoblangan elastiklik moduli;
– hisobiy davrda elastiklik moduli,
Qoplamalarni buzilish darajasi quydagi formula bilan aniqlanadi
√
√
(4.17)
Bu erda: – boshlang‗ich yillik rejalashtirishdan hisoblangan yillik xizmat uchun buzilish maydoni (qatnov maydonining %);
–A guruhidagi avtomobillarga keltirilgan harakatning xisobiy jadalligi;
–harakat jadalligining o‗rtacha yillik o‗sishi;
–mustaxkamlikni zaxira koeffitsienti,
– haqiqiy va talab qilinadigan yo‗l qoplamalarining elastikligi modullari, qoplamaning nol yillik kuzatishlarigacha xizmat qilish muddati, yil;
–qoplama turiga qarab koeffitsient: asphalt – 1,15;
bog‗lovchi bilan ishlov berilgan maydalangan tosh qoplamalar–1.90; bitumli– mineral aralashmalar –qoplama turiga qarab koeffisient: asfalt–1.15;
bog‗lovchi material bilan ishlov berilgan maydalangan tosh qoplamalar–1.90; bitum–mineral aralashmalar–550
Bu formuladan yo‗l yuzalarini ta‘mirlash rejasini ishlab chiqish uchun yo‗l yuzalarini buzilish darajasini prognox qilish uchun foydalaniladi.
Tadqiqot natijalari qoplamalar xizmat muddatlarini prognozlash va nuqsonlar darajasini baholash yo‗l tashkilotlari samarali ta‘mirlash uchun mavjud moliyaviy va moddiy resurslardan foydalanish imkonini beradi; qoplama taxminiy xizmat muddati hisoblanadi
Kн
Do'stlaringiz bilan baham: |
