I. S. Sodiqov avtomobil yo‘llarining transport-ekspluatatsion ko‘rsatkichlari toshkent

Harakat xavfsizligini baholash usuli

Avariya jadvali avtomobil yo‗llarining transport–ekspluatatsion xususiyatlarini baholash uchun loyiha institutlarida keng qo‗llaniladi. So‗nggi yillarda favqulodda vaziyat jadvali sezilarli darajada rivojlandi. Yo‗l sharoitlari, mintaqaviy va iqlim sharoitlari, yo‗l qurilishi maydonlarini to‗liq hisobga olgan holda avariya holatlarining qo‗shimcha koeffitsientlari ishlab chiqildi.
Favqulodda vaziyat jadvali tahlili shuni ko‗rsatadiki, yo‗lning bir qismida 2 yoki 3 avariya faktori ishlatilgan bo‗lsa, yakuniy avariya darajasi asosan 15 dan kam, bu xavfsizdir.
Misol uchun:

1. 
   yo‗lning kengligi B = 6.0 m, K₁ = 1.35, harakatning jadalligi 10 ming Avto / kun , K = 1.8, K_itog = 2.4–yo‗l uchastkasi xavfsiz, aslida transport sharoitlari yo‗l yoki uchastkani qayta tiklashni talab qiladi;
   
2. 
   yo‗lning kengligi B = 6.0 m, K = 1.35, yo‗l yoqasining kengligi 1.5, K_ob = 1.5, bo‗ylama qiyaligi 70%, K=2.8, N= 5000 avt/ kun, K = 1, K_itog < 15–xavfsiz, aslida sayt qo‗shimcha tarmoqli qurishni talab qiladi va yo‗lning har bir parametri uchun nisbatan favqulodda holat = 1.24 – 5.07, _ob = 1.121–6,8, _i = 2.2, _N = 1.2;
   

R = 150 m, K_kr = 4.0, L_turi = 100, K_v = 3.0, natija K_itog < 15, ya‘ni yo‗l qismi ^{xavfsiz va nisbiy favqulodda}  ^{= 2.8,  âèä = 2.0 – yo‗l uchastkasi juda xavfli,} chunki K_b <0.6. Ko‗p hollarda K_itog < 15 ko‗p hollarda past darajadagi transport intensivligida sug‗oriladigan zonada, tekis joylarda o‗tadigan past toifadagi yo‗llarda. Tor ko‗prik mavjud bo‗lganda, yo‗lning kengligini hisobga olgan holda koeffitsientlar hisobga olinmasligi kerak.
Nisbatan avariyaning barcha koeffitsientlari" mos yozuvlar " saytiga nisbatan hisoblanadi. Birlik koeffitsientini ishlab chiqishda yo‗l parametrlari uchun nisbatan avariyaning turli qiymatlari qabul qilindi:
N = 5000 avt/sut,  _N = 1.2, Vp/ch = .5 m, ^ _n =0.72,V_ob >> 3.0 m,
4
 _{î á} = 1.0, Lvid >> 500 ,  _âèä = 0.93,
i = 20 %,  _i = 0.6, R >> 2000 m,  _R = 1.65.
V.F. Babkov avariya jadvalini ishlab chiqish va takomillashtirish zarurligini bir necha bor ta‘kidladi. D. Selyukov nisbiy avariya qiymatining mos yozuvlar ^{darajasini oqlaydi – 0.5 avt / km uchun baxtsiz hodisa. mos yozuvlar darajasida} 
= 0.5 xavfsizlik koeffitsienti K_b= 1, Z = 0.30 harakati bilan yuklanish darajasi, avtomobilning harakatlanish tezligi V=70 km / soat. 6.5–jadvalda keltirilgan xavfsizlik koeffitsientiga mos keladigan nisbatan avariya koeffitsientiga qarab yo‗l uchastkasining xavf darajasi.
Yo‗l uchastkasining xavf darajasi ko‗rsatkichlari
6.4-jadval

Yo‗l qismining xavflilik darajasi	Nisbiy avariyalik koeffitsienti 1mln. avt/km	Xavfsizlik koeffitsienti
Xavfsiz	0–0.525	1.00–0.85
Kam xavfli	0.525–0.725	0.85–0.70
Xavfli	0.725–0.875	0.70–0.60

Juda xavfli

0.875 dan yuqori

0.60 dan past

Yo‗l tomonining kengligi 4 m ga ikki chiziqli yo‗lda K₂=0.8, uch qatorli –
0.35. Bu shuni anglatadiki, chekka kengligining oshishi bilan K_itog ni 65% dan 20% gacha kamaytirish mumkin. Tufayli individual koeffitsientlari uchun Kitog kamaytirish, qiymati birligidan kam, katta bo‗ylama Nishab, va hokazo bilan joylarda, egri kichik radiusi bilan, kam ko‗rinishi bilan, kam debriyaj koeffisienti bilan yo‗l uchastkalarida trafik xavfsizligi uchun noto‗g‗ri xulosalar olib keladi SHuning uchun, qiymati birlikdan kam bo‗lgan avariya koeffitsientidan foydalanish noto‗g‗ri xulosalarga olib kelishi mumkin.
T.f.n.A.Sattorov harakati xavfsizligini baholashning yangi usuli va mezonini taklif qildi.
Avtomobil yo‗llari rejaning geometrik parametrlari,Profil va yo‗l sharoitlarining boshqa hususiyatlari bilan ajralib turadigan alohida joylarning kombinatsiyasidan iborat. Turli sharoitlarda yo‗lning har bir qismining parametrlari ular uchun baxtsiz hodisa yuzaga kelishi ehtimoli bir xil emasligiga olib keladi. Har bir voqea sodir bo‗lgan ko‗plab omillarning umumiy ta‘sirining natijasi bo‗lsa–da, odatda, ular orasida ma‘lum bir joyda eng katta ta‘sir ko‗rsatadigan va hodisaning sababini aniqlaydigan ba‘zi bir narsalar mavjud. SHuning uchun, har bir omilning falokatga ta‘siri darajasini belgilash, umuman, harakat xavfsizligini baholash usulini yaratish uchun asosdir.
O‗rganilayotgan yo‗l sharoitlari omillarining ta‘siri nisbiy avariya koeffitsienti (YTH/1 million auto/km) bilan ifodalanadi, bu ular o‗rtasidagi munosabatlarni va ularning har birining nisbiy og‗irligini aniqlashga imkon berdi.
Harakatning intensivligi, yo‗lning kengligi va yo‗l tomonlari kabi omillarning avariyasiga ta‘sirini o‗rganish natijasida, har qanday saytda mavjud bo‗lgan yo‗l sharoitlarining bu ko‗rsatkichlari A. Sattarovning harakat xavfsizligini baholashda o‗zaro bog‗liq bo‗lib, uning mohiyati quyidagilardan iborat bo‗lgan nisbiy avariya koeffitsienti yordamida harakat xavfsizligini baholash usuli ishlab chiqildi.

1. 
   
   об
   Nisbatan avariya koeffitsientining harakat qizg‗inligiga, qatnov qismining kengligiga va ikki yo‗lli yo‗llarning tekis, gorizontal uchastkalarida yo‗l yoqasiga bog‗liqligi–a, quyidagi shaklga ega: