I. S. Sodiqov avtomobil yo‘llarining transport-ekspluatatsion ko‘rsatkichlari toshkent

Transport oqimining harakatlanish sifati va yo‘lning o‘tkazuvchanlik qobiliyatini baholash

Transport oqimi harakatining sifati qulaylik darajasi, xizmat ko‗rsatish darajasi, ravon harakatlanish, haydash qulayligi va boshqalar bilan tavsiflanadi.Xizmat ko‗rsatish darajasi quyidagi omillar bilan tavsiflanadi: safarda sarflangan tezlik va vaqt, harakatdagi tanaffus, manevrlik erkinligi, xavfsizlik, haydash qulayligi, eksplutatsiya harajatlari. Bu ko‗rsatkichlarning barchasi bir– biriga bog‗liq: masalan, harakat intensivligi o‗zgarganda tezlik, xavfsizlik va harakatlanish qulayligi, manevrlik erkinligi va boshqalar o‗zgaradi. Harakatning intensivligi va tezligi operatsion harajatlarga, harakatlanish qulayligiga, harakat xavfsizligiga, safarda sarflangan vaqtga sezilarli ta‘sir ko‗rsatadi. V. V. Silyanov qulaylik darajasi orqali baholashni taklif qiladi. Har bir qulaylik darajasi transport oqimining ma‘lum bir holatiga mos keladi, bu yuklanish koeffitsienti, harakat xavfsizligi, haydovchining hissiy kuchlanishi, avtomobil oqimi bilan bog‗liq.
Transport oqimining qulayligi quyidagi usul bilan baholanadi:

1. 
   Yo‗l sharoitlariga qarab transport oqimining tezligi muayyan yo‗llarda o‗lchanadi yoki ishlab chiqilgan usul yordamida hisoblanadi.
   
2. 
   Istalgan harakat tezligi yo‗lning funksional maqsadiga qarab aniqlanadi
   
3. 
   Formulaga ko‗ra (3.39) harakatning tekisligini hisoblab chiqiladi. Xarakat
   

ravonligi ko‗rsatgichi

uning ruxsat etilgan qiymatlari

bu erda: – transport oqimining tezligi.
– funktsional axamiyatiga qarab istalgan harakat tezligi.

4. 
   (6.22) formuladan olingan ravon harakat ko‘rsatgichlari ruhsat etilgan qiymatlari bilan (0,6–0,8) taqqoslanadi va amaldagi harakat ravonligi solishtiriladi va baxolanadi
   

Harakatning sifati quyidagi usul bo‗yicha tegishli darajada baholanadi:

1. 
   Yo‗l sharoitlariga qarab transport oqimining tezligi ishlab chiqilgan usul yordamida hisoblab chiqiladi.
   
2. 
   Yo‗lning funktsional maqsadiga qarab kerakli harakat tezligi.
   
3. 
   Formula bilan ( 3.17 ) tezlashtirish shovqinini hisoblang
   
4. 
   Harakatning sifati harakat tezligi gradyanidan aniqlanadi
   

bu erda: – shovqin tezlanishi;

– harakat tezligi.

(6.22)

Harakat sifati quydagi mezon bo‘yicha baholanadi (6.3–jadval). Agar sifat darajasi qoniqarsiz bo‗lsa, kelgusi yil uchun harakat sharoitlarini yaxshilash bo‗yicha chora–tadbirlar ishlab chiqiladi va qoniqarli yoki ruxsat etilgan sifat darajalari oldindan rejalashtirilgan tadbirlarni ishlab chiqadi.
Tezlashtirish shovqiniga va harakatlanish tezligiga ko‗ra harakat sifati
darajasi
6.3-jadval

	<0.2	0.2–0.4	0.4–0.6	0.6–0.8	0.8
>120	0–0.006	0–0.012	0–0.013	0–0.0240	–
90–120	0–0.008	0.006– 0.016	0.012– 0.0240	0.018– 0.032	–
90–60	0–0.012	0.008– 0.0240	0.016– 0.036	0.024– 0.048	0.032– 0.06
40–60	0–0.024	0.012– 0.048	0.024– 0.072	0.036– 0.096	0.048– 0.12
0–40	–	–	0.048	0.072	0.12

Sifat darajasi :

• 
  a‗lo
  
• 
  yaxshi
  
• 
  qoniqarli
  
• 
  
  –
  qabul qilingan
  
• 
  qoniqarsiz.
  

Yuqorida keltirilgan metodologiya marshrut safari sifatini baholashda, ya‘ni yo‗l uzunligi bo‗yicha qo‗llanilishi mumkin.

6.5-rasm. Zaxarli moddalarning umumiy miqdorini o‗zgarishning chizmasi.

2.