I. R. Asqarov, N. Х. Тo‘хтaboyev, K. G‘. G‘opirov umumiy o‘rta maktablar 7-sinf Kimyo darsligidan foydalanish uchun meтodik qo‘llanma

Uyga vazifa:

1. 
   Darslikdan §15,16 ni o‘qish.
   
2. 
   Тayanch iboralarni izohlash.
   
3. 
   Savol va topshiriqlarni bajarish.
   
4. 
   Keyingi mavzuga tayyorgarlik ko‘rish.
   

18-DARS. EKVIVALENТLIK QONUNI
Darsning maqsadi: O‘quvchilarga modda tarkibiga kiruvchi elementlar istalgan miqdoriy nisbatlarda birikmasdan, balki har bir element ekvivalentlariga mos ravishda aniq miqdorlarda birikishini tushuntirish. O‘quvchilarda oddiy moddalar va murakkab moddalarning ekvivalent miqdorlarini topish malakasini hosil qilish.
Dars quyidagi reja asosida tashkil etiladi:

1. 
   Ekvivalent.
   
2. 
   Elementlarning ekvivalentlarini aniqlash.
   
3. 
   Elementlarning ekvivalentlarini aniqlashga doir mashqlar bajarish.
   

O‘quvchilar ushbu dars mohiyatini va undagi tushunchalarni puxta bilishlari uchun modda tarkibini doimiylik qonuni va karrali nisbatlar qonunini yaxshi o‘zlashtirgan bo‘lishlari kerak. Shuning uchun dars boshida o‘quvchilar bilan ana shu qonunlar haqida suhbat o‘tkazish maqsadga muvofiq bo‘ladi.

• 
  Elementning ekvivalentligi deb, 1 mol vodorod atomlari bilan birikadigan yoki kimyoviy reaksiyalarda shuncha vodorod atomlarini o‘rnini oladigan miqdoriga aytiladi.
  

Ekvivalent va ekvivalent massani odatda birikmalarning tarkibini o‘rganib, bir elementning o‘rnini boshqa elementdan qanchasi egallashini tekshirib aniqlanadi. Buning uchun albatta shu elementning vodorodli birikmasidan foydalanish shart emas, ekvivalenti aniq bo‘lgan boshqa element bilan birikmasidan ham foydalanish mumkin. Masalan, CaO — ohakda kalsiyning ekvivalenti va ekvivalent massasini topishda, suvda topilgan O — kislorodning bir ekvivalenti 8 gmol ekanligini bilsak, 40 gmol Ca ga 16 gmol O to‘g‘ri kelsa, 8 gmol O ga 20 gmol Ca ekvivalent massasi to‘g‘ri keladi.

• 
  Moddalar bir-biri bilan ularning ekvivalentlariga proporsional miqdorlarda ta’sirlashadilar.
  
• 
  O‘zaro ta’sirlashayotgan moddalar massalari (hajmlari) ularning ekvivalent massalariga (hajmiga) proporsionaldir.
  
• 
  Ekvivalent hajm — moddaning 1 ekvivalenti egallaydigan hajm bo‘lib, gazsimon holat uchun qo‘llanadi (1 ekvivalent hajm H — 11,2 lmol, O — 5,6 lmol).
  

Dars davomida va darsdan so‘ng oddiy va murakkab moddalarning ekvivalentlarini topishga doir mashqlar bajariladi.
Uyga vazifa:

1. 
   Darslikdan §17 ni o‘qish.
   
2. 
   Тayanch iboralarni izohlash.
   
3. 
   Savol va topshiriqlarni bajarish.
   
4. 
   Keyingi mavzuga tayyorgarlik ko‘rish.