I qism. Fotometriya asoslari

№ 
Jism sirtlari 
Yorqinlik, 
% 
№ 
Jism sirtlari 
Yorqinlik, % 
1 Yangi oqlangan devor
80 
6 Quruq asfalt
20 
2 Oq inson terisi 
30 - 50 
7 
Ho‘l asfalt
10 
3 Bug‘doy rang inson 
terisi 
20 - 30 
8 O‘raydigan qora 
qog‘oz 
4 - 5 
4 
O‘rtacha-kulrang tus 
16 - 20 
9 Qora movut 
2 
5 Qoratanli inson terisi 
8 - 15 
10 Qora baxmal 
1 
Yorqinlik ba’zida «solishtirma ravshanlik» deb ham ataladi va 
bunday atalishga bir xil sharoitda yoritishda yorqinlikning oq sirtning 
ravshanligi bilan tus ravshanligini solishtirish bilan aniqlanishi asos 
bo‘ladi. Bunday atalish butunlay haqqoniy, biroq «solishtirma 
ravshanlik» atamasi ko‘pincha, foizli qaytarish ma’nosidagi ravshanlik 

---

225 
tushunchasiga aloqasi bo‘lmagan, masalan, o‘zi nurlanadigan jism yoki 
nurlanishlarning 
ranglarini 
solishtirishdaga 
kabi 
ravshanliklarni 
solishtirishning har xil holatlarda qo‘llaniladi. 
 
3.5.4. Rang tusi 
Rang tusi deb xromatik rangning asosiy tavsifiga aytiladi va qizil, 
yashil, sariq, qirmizi kabi nomlar beriladi. Bu nomlar xromatik 
ranglarning spektr ranglari bilan o‘xshashligi asosida beriladi. Bundan 
qirmizi rang istisno. Bu rang spektrda yo‘q, biroq tabiatda mavjud.
Rang tusi grek harfi λ (lyambda) bilan belgilanadi va son jihatdan 
berilgan rang eng ko‘p o‘xshashlikka ega bo‘lgan spektral rangning 
to‘lqin uzunligi bilan ifodalanadi. Ba’zan λ ning o‘rniga DDV - « 
dominiruyuщaya dlina volnы – ustun hisoblangan to‘lqin uzunligi» 
degani - belgisi qo‘llaniladi.
Rang tusining to‘lqin uzunligi nanometrlarda (nm) ifodalanadi 
(1 nm = 10
-9
m).
Spektr qismlaridagi rangli tuslar (nanometrlarda): binafsha—390-
450, ko‘k — 450-480, havorang— 480-510, yashil — 510-550, sariq-
yashil — 550-575, sariq — 575-585, zarg‘aldoq — 585-620, qizil — 
620-760. 
Spektrda mavjud bo‘lmagan qirmizi ranglarning rangli tuslari 
shartli ravishda ularga qo‘shimcha bo‘lgan yashil ranglarning minus 
ishorasi bilan olingan to‘lqin uzunligi bilan ifodalanadi. 
Amalda ko‘rinadigan spektrning chegaralari 400 va 700 nm deb 
hisoblashadi. 
«Rang tusi» tushunchasi «tus» tushunchasiga umuman aloqasi 
yo‘q.