I qism. Fotometriya asoslari

3.5.8. Tus 
Ranglarning sifatli tavsiflari va o‘zaro nisbatlari uchun ko‘pincha 
«tus» atamasi qo‘llaniladi. Tusni amalda vizual ravshanlikning sinonimii 
deb hisolash mumkin. Ranglar, ravshanliklarga bo‘linganliklari kabi, 
tuslari bo‘yicha och va to‘q tuslarga bo‘linadi.

---

229 
Tus tushunchasi ham bo‘yoqlar ranglariga ham nurlanishlar 
ranglariga taaluqlidir. Yuqorida aytilganidek, «rang tusi» tushunchasiga 
hech bir aloqasi yo‘q. 
Tus kadrdagi tuslarning nisbiy yuzalarining xarakteri bo‘yicha 
sifatli baholash uchun qo‘llaniladi. Tasvirda och tuslar ustunlik qilsa 
yuqori tuslik to‘g‘risida, to‘q tuslar ustunlik qilsa past tuslik to‘g‘risida 
aytiladi.
3.5.9. Issiq va sovuq ranglar 
Ranglarga ta’rif berishda ko‘pincha «issiq» va «sovuq» rang
degan 
ifodalar qo‘llaniladi. 
Bunday tavsiflar ranglarning issiq yoki sovuq bilan assotsiatsiyasi 
bo‘yicha beriladi. Issiq ranglarga qizil, zarg‘aldoq (olov rangi), sariq, 
ularning to‘yinganliklari bo‘yicha hamma turli-tuman turlari, hamda 
sariqsimon-yashil kirali. Sovuq ranglarga binafsha, ko‘k, havorang va 
ko‘ksimon tusli yashil ranglar kirali. Masalan, issiq tuslarda yoki sovuq 
tuslarda chizilgan rasmlar to‘g‘risida gapirilganda, ularda qaysi birlari 
ustunlik qilganligi e’tiborga olinadi. Qirmizi ranglarni ba’zan sovuq 
qizil ham deyishadi.
Nazorat savollari: 
1.
Inson ko‘zi rangni qanday ko‘radi?
2.
Asosiy ranglarni aniqlash.
3.
Additiv va subtraktiv rang.
4.
Rang modellari.
5.
Tasvirlarni kompyuterda saqlash.
6.
Rang gammalarini tasavvur etish.
7.
Ranglarni aralashtirish.
8.
Rangni tanlash.
9.
Rang bilan manipulyatsiyalar.
10.
Ranglarni aniqlash va kalibratsiyalash. 
11.
Rang tushunchasi ta’rifi. Uni o‘lchash.
12.
CIE RGB tizimi.
13.
Noreal ranglar va CIE XYZ tizimi.
14.
O‘n ikki qismli rang doirasi 
15.
Rang kontrastlari va rang bo‘yicha kontrast.
16.
Yorug‘lik va qorong‘ilik kontrasti.
17.
Sovuqlik va issiqlik kontrasti 

---

230 
18.
To‘ldiruvchi ranglar kontrasti
19.
Simultanli kontrast va to‘yinganlik bo‘yicha kontrast
20.
 
 Rangli sirtlarning yuzasi bo‘yicha kontrast
21.
Rangli taassurotlar nazariyasi 
22.
Rangli ifodalilik nazariyasi 
23.
 
Kompozitsiya.  
24.
Rang shari
25.
Shakl va rang. 
26.
«Yorug‘lik» va «rang» haqida umumiy mulohazalar.
27.
Tasvirga olish ob’ektining rangi tushunchasi.
28.
Jismlar tuslari ranglarining bayoniy tavsiflari.
29.
Yorqinlik, rang tusi va to‘yinganlik.
30.
Nurlanishlar va o‘zidan yorug‘lik chiqaradigan jismlar
ranglarining tavsiflari. 
31.
Ravshanlik nima?
32.
Tus nima?
33.
Issiq va sovuq ranglar.